آنچه در این متن می‌آید بیان توضیحاتی ضروری درباره یکی از نجیب‌ترین مواد دندانپزشکی، و سپس  بیان نکاتی درباره کار کلینیکی با این ماده است: گلاس یونومر

گلاس یونومر بیشترین تنوع را ازنظر کاربرد در بین  مواد ترمیمی دارد. تا آنجا که از آن به‌عنوان اکسیر دندانپزشکی ترمیمی یاد می‌کنند. منظور از گلاس، ذرات و ماتریس غیرکریستالینه و منظور از یونومر، یون کراس لینکد پلیمر(Ion cross linked polymer) است که به مفهوم پلیمریزه شدن به‌واسطه  کراس لینک بین یون‌ها می‌باشد.

به‌طورکلی ترکیب سازنده این ماده عبارت است از: سیلیکا، آلومینا، آلومینیوم فلوراید،کلسیم فلوراید، سدیم فلوراید و آلومینیوم فسفات که این اجزا با مایع که اسید پلی آلکنوئیک است، همزده می‌شوند. البته برخی انواع گلاس با آب مقطر، هم زده می‌شوند. در این انواع پلی آلکنوییک قبلاً به خورد ذرات پودر رفته است.

بر اساس یک دسته‌بندی، گلاس یونومر شش تایپ مختلف دارد که از نام‌گذاری هریک از این تایپ‌ها می‌توان به کاربردهای آن پی برد: luting،restorative،  liner & bases،Fissure sealant ، Orthodontic cementو core build up

تفاوت تایپ‌های  مختلف گلاس یونومر باهم، مربوط به تفاوت در نسبت پودر به مایع و نیز تفاوت در سایز ذرات سازنده است. حداکثر سایز ذرات در انواع luting پانزده میکرون و در انواع  restorative پنجاه میکرون است. از همین‌جا می‌توان فهمید که کاربرد انواع گلاس یونومر به‌جای هم می‌تواند روی نتیجه کار اثر منفی بگذارد.

گلاس یونومر را می‌توان به‌عنوان یک‌ترمیم دائمی و یا موقتی به کاربرد. در حفراتی که تحت استرس‌های فانکشنال قرار نمی‌گیرند، مثل حفرات کلاس سه و کلاس ۵ و پوسیدگی  سطح ریشه و بعضی از انواع حفرات کلاس یک، مثل پیت سطح لینگوال دندان‌های قدامی بالا، این ماده را می‌توان به‌عنوان ترمیم نهایی به کاربرد. در بقیه حفرات، گلاس یونومر را باید یک‌ترمیم موقتی(interim) به‌حساب آورد.

کم بودن مراحل کاری یک‌ترمیم گلاس یونومری نسبت به کامپوزیت، آن را به یک انتخاب مناسب بخصوص در موارد با دسترسی سخت‌تر تبدیل کرده است. مثلاً با گلاس می‌توانیم دندان‌های کودکان را با صرف کمترین زمان ممکن ترمیم کنیم. و یا در حفرات پوسیده بر روی ریشه دندان‌ها این ماده ارجح است. گلاس یونومری که به‌عنوان ترمیم نهایی و موقتی به کار می‌رود باید از نوع Restorative باشد.

برای ترمیم حتماً می‌بایست نسبت پودر به مایع پیشنهادی سازنده برای تهیه آن موردتوجه باشد و نیز از سیستم‌های تزریق گلاس استفاده کنیم.

برای سمان کردن روکش و نیز انواع پست از تایپ luting  گلاس یونومر استفاده کنید.

این نکته حائز اهمیت است که چیزی به اسم گلاس لایت نداریم، چراکه گلاس یونومر طی یک واکنش سلف کیور، ست می‌شود و چنانچه رزین لایت کیور به آن افزوده شود،گلاس حاصله به‌صورت دوال کیور (دوگانه پخت) درمی‌آید. این نوع از گلاس یونومر که با رزین تعدیل شده است،(RMGI) Resin Modified Glass Ionomer  یا هیبرید یونومر نامیده می‌شوند.

مانند آنچه در کامپوزیت‌ها هست، بخش رزینی افزوده‌شده به گلاس یونومر، نیز ممکن است لایت کیور و یا سلف کیور باشد. هرچند در بیشتر محصولات رایج، رزین افزوده شده از نوع لایت کیور است. انواعی هم وجود دارند که رزین سلف کیور ولایت کیور را باهم دارند. به‌این‌ترتیب این نوع از مواد دارای سه مکانیسم کیورینگ هستند (سلف کیور رزین و لایت کیور رزین و اسید -قلیای گلاس یونومر) و به‌اصطلاح tri-cure (سه‌گانه پخت)خوانده می‌شوند.

همان‌طور که در کامپوزیت‌های لایت کیور تابش نور باید به‌اندازه کافی باشد تا پلیمریزاسیون تکمیل شود؛ در رزین مدیفاید گلاس هایی که بخش رزینی آن‌ها لایت کیور است نیز این مسئله حائز اهمیت است. در غیر این صورت ترمیم مستعد جذب رنگ‌دانه‌ها و سطح آن در معرض سایش بالاست.

در انواع  گلاس یونومر نیازی به آماده‌سازی و اچ کردن نسوج  نیست. گلاس یونومر دارای خاصیت سلف اچ است. بااین‌حال برخی سازنده‌ها کاربرد جداگانه اچانت را، که اسید پلی آلکنوئیک  است، برای این مواد، بخصوص انواع ترمیمی آن‌ها و انواع RMGI توصیه می‌کنند. این اسید، در ترکیب مایع گلاس یونومر و یا به‌صورت جداگانه عرضه می‌شود. اعمال اسیدپلی الکنوییک، قدرت باند را در این ترمیم‌ها بیشتر می‌کند. اگر از این اچانت مخصوص بهره می‌برید، شستشوی اسید را قبل از قرار دادن ماده در حفره، فراموش نکنید.

برای راحتی انتقال گلاس یونومر به حفرات ترمیمی کپسول‌های گلاس یونومر عرضه شده‌اند که همانند کپسول‌های آمالگام درون آمالگاماتور هم می‌خورند و سپس به کمک تفنگ‌های مخصوص به حفره منتقل می‌شوند.

انتقال گلاس یونومر به حفره دشوار است، اگر مجهز به کپسول گلاس و تفنگ مخصوص آن نیستید. برای انتقال انواع گلاس یونومر می‌توان از سرنگ‌های کوچک که معمولاً برای شستشو استفاده می‌کنیم بهره ببریم.

همچنین برای فشردن گلاس یونومر به دیواره‌های حفره، می‌توان از گلوله پنبه‌ای مرطوب با کمک پنس بهره برد. رعایت نسبت‌های پیشنهادی سازنده باعث حصول یک ترکیب مناسب می‌شود که  انتقال و کار با آن کمترین دشواری ممکن را دارد.

بطری حاوی پودر گلاس را باید قبل از استفاده،کمی تکان داد. این اقدام به‌منظور توزیع بهتر ذرات موجود صورت می‌گیرد. بااین‌حال تکان‌های شدید و وارونه کردن بطری  نباید انجام شود.

پودر یا مایع گلاس یونومر را نباید بجای پودر یا مایع گلاس یونومر تعدیل شده با رزین به کاربرد.

اگر گلاس یونومر هم خورده، نمای درخشنده سطحی خود را از دست داد دیگر از آن استفاده نکنید. این به معنای پایان زمان کارکرد ماده است.

انواع گلاس یونومر مانند انواع کامپوزیت دارای رنگ‌بندی‌های متفاوتی هستند.که روی بسته‌بندی مربوط به آن‌ها درج‌شده است. در صورت استفاده از کلاس در نواحی‌ای که ازنظر زیبایی حساس هستند،رنگ مناسب را انتخاب کنید.

ترمیم‌های گلاس یونومر(GI)  باید حداقل ۲۴ ساعت بعد پرداخت شوند. ولی می‌توان پرداخت انواع ترمیم‌های گلاس یونومر دوال کیور(RMGI) را در همان جلسه ترمیم انجام داد. پرداخت باید به همراه آب‌وهوای خنک‌کننده در حجم بالا انجام شود.

ترمیم‌های گلاس یونومر(GI)  باید حداقل ۲۴ ساعت، در برابر حل شدن در آب و رطوبت، محافظت شوند. می‌توان این کار را با اعمال یک‌لایه باندینگ و کیور کردن آن و یا یک‌لایه وازنیش یا وازلین انجام داد. همچنین باید از بیمار خواست در این مدت ناحیه‌ترمیم را مسواک نکند. ترمیم‌های RMGI نیازی به این اقدام ندارند.

 دکتر محمود وطن پور

متخصص ترمیمی

مشاهده مطالب آموزشی بیشتر

عضویت در کانال تلگرام دنت آنلاین