کامپوزیت‌ها از رایج ترین مواد مورد استفاده در دندان‌پزشکی هستند و به طور عمده در ترمیم و زیبایی بخش قدامی دندان‌ها و پر کردن دندان‌های عقبی به کار می‌روند. انواع مختلف کامپوزیت‌ها با ویژگی‌های مختلف برای نیازهای مختلف بیماران وجود دارد و انتخاب کامپوزیت مناسب مشکل، برخی اوقات می‌تواند گیج‌کننده باشد. کامپوزیت‌ها همچنان در حال پیشروی هستند و مدل‌های جدیدتر به بازار ارائه می‌کنند.

از مزایای کامپوزیت‌ها می‌توان به بهبود ظاهر دندان‌ها اشاره کرد، چراکه کامپوزیت‌ها جایگزین آمالگام شده اند و همینطور در طیف رنگی وسیعی مطابق با رنگ دندان وجود دارند.

دندان‌پزشکان برخلاف زمانی که از آمالگام استفاده می‌کردند، نیاز به آماده‌سازی چندانی ندارند، همچنین استفاده از کامپوزیت ارزان‌تر و به صرفه‌تر می‌باشد.

کامپوزیت برای ترمیم دندان شکسته، خرد شده یا فرسوده استفاده می‌شود و همچنین موجب تقویت ساختار دندان و بازیابی یکپارچگی ساختاری آن می‌شود. به علاوه، استفاده از کامپوزیت موجب کاهش تولید جیوه در محیط دندان‌پزشکی می‌شوند.

کامپوزیت‌ها به طور از ماتریکس الیگومر رزینی، فیلرهای غیراورگانیک، مواد اتصال دهنده این دو و آغازگر و تسریع کننده واکنش پلیمریزاسیون تشکیل می‌شود. ماتریکس رزینی مانند مناکریستال بیزفنول A گلایسیدیل(BISGMA)،  UDMAو PEX.

فیلرها

 کامپوزیت‌های دندانی نیازمند موادی هستند که با رنگ و شفافیت دندان مطابقت داشته باشند. در نتیجه به شاخص نوری 1.5 نیاز داریم. موادی مانند شیشه استرانیوم، شیشه باریم، کوارتز، شیشه بوروسیلیکات، سرامیک، سیلیکا، شیشه پریپلیمرایزد و مشابه این‌ها در کامپوزیت‌ها استفاده می‌شوند. فیلرها در کامپوزیت دندانی برای کاهش انقباض بعد از پخت(shrinkage) استفاده می‌شوند. خواص فیزیکی کامپوزیت‌ها با حضور فیلرها ارتقا می‌یابد، اما خصوصیات کامپوزیت با تغییر مواد، سطح، بار، اندازه، شکل، اصلاح‌کننده سطح و شاخص نوری فیلر تغییر می‌کند.

فیلرها براساس مواد سازنده، اندازه و شکلشان طبقه‌بندی می‌شوند. فیلرها با توجه به نحوه ساخت، می‌توانند شکل کروی یا نامنظم به خود بگیرند. کار با ذرات کروی راحت‌تر است چراکه راحت‌تر با رزین مخلوط می‌شوند و فضای بیشتری اشغال می‌کنند. یک ذره کروی فضای مشخصی را اشغال می‌کند. افزودن ذرات کوچک‌تر موجب اشغال فضای خالی بین ذرات بزرگ‌تر می‌شود. در نتیجه هر چه سایز ذرات بزرگ‌تر باشد، رزین کمتری باقی خواهد ماند و shrinkage نیز کمتر خواهد شد.

یک میکرون، اندازه حیاتی یک ذره فیلر است. فیلرهای بزرگتر از یک میکرون قابل رویت با چشم انسان هستند. ماتریکس رزین اطراف ذره فیلر را می‌پوشاند، در نتیجه فیلر مشخص شده و سطح آن زبر به نظر میرسد. سطح فیلر کوچکتر از یک میکرون با گذشت زمان، زبر نمی‌شود. فیلرهای بزرگ‌تر از یک میکرون به عنوان ماکروفیلر و فیلرهای کوچکتر از یک میکرون به عنوان میکروفیلر شناخته می‌شوند. طبقه‌بندی دیگری از فیلرها، نانوفیلر است. ذرات نانو بین ذرات دیگر را پر می‌کنند تا shrinkage  را کاهش دهند. به ترکیب ذرات با اندازه‌های مختلف، هیبرید می‌گویند.

کامپوزیت‌های ماکروفیل معمولا بین 5 تا 10 میکرون هستند و از دیگر انواع فیلرها بزرگترند. درشت بودن این ذره ها موجب بالا رفتن دوام و مقاومت مواد می‌شوند و در عین حال عملیات ترمیم را دشوار کرده و سطح زبر ایجاد می‌کنند.

کامپوزیت‌های میکروفیل ذرات حدودا 0.4 میکرونی دارند و به همین دلیل پولیش دندان را راحت‌تر انجام داده و بخش ترمیم شده آن کاملا یک‌دست و صاف می‌باشد. البته این اندازه از کامپوزیت‌ها نسبت به ماکروفیلرها دوام و استحکام کمتری دارند.

اندازه ذرات کامپوزیت‌های نانوفیلر بین 20 تا 70 نانومتر است. ذرات نانو، دسته نانو را تشکیل می‌دهند و مانند یک واحد عمل می‌کنند. این ذرات قدرت مکانیکی بالایی همانند ذرات هیبریدی دارند، مقاومت بالا در برابر سایش و پولیش آسان نیز از دیگر ویژگی‌های آن‌ها است. هرچند نانوذرات به دلیل حجم بالای فیلرها، به سختی با حاشیه پوسیدگی جور می‌شوند.

فیلرهای هیبرید شامل فیلرهایی با وزن‌های متفاوت است. این نوع از فیلرها برای این طراحی شدند که بتوانند از مزایای ماکروفیلر و میکروفیلرها بهره ببرند. رزین‌هایی که دارای فیلرهیبریدی هستند، گستره گرمایی کمتر و قدرت مکانیکی بالاتری دارند. با این حال، به دلیل حجم زیاد مونومرهای رقیق‌کننده که ویسکوزیتی رزین را کنترل می‌کنند، انقباض پلیمرازیسون بیشتری وجود دارد.

کامپوزیت‌های مستقیم و غیرمستقیم

کامپوزیت‌های مستقیم: این کامپوزیت‌ها توسط دندان‌پزشک و در مطب دندان‌پزشکی جایگذاری می‌شوند. پلیمریزاسیون معمولا با یک light cure انجام می‌شود که طول موج‌های درگیر در پکیج‌های آغازین و کاتالیزور را ساطع می‌کند. در هنگام استفاده از light cure باید تا حد امکان آن را نزدیک سطح رزین قرار داد. شیلد محافظ نیز باید بین چشمان اپراتور و نور قرار بگیرد. مدت زمان curing  باید برای ایجاد سایه‌های تیره‌تر رزین افزایش بیابد. رزین‌های تولید شده توسط light cure متراکم‌تر از رزین‌های بدون light cureهستند چراکه نیاز به ترکیبی که ایجاد حباب هوا می‌کند، نیست.

کامپوزیت دندانی مستقیم برای موارد زیر بکار می‌روند:

• آماده‌سازی پرکردن پوسیدگی
• پرکردن فاصله بین دندان با استفاده وینر صدفی شکل(دیاستماس)
• تغییر شکل جزئی دندان
• قسمت‌های تاج روی یک دندان

مکانیسم‌های رزین کامپوزیت

سه نوع تنظیم مکانیسم وجود دارد:

• Chemical cure (self-cure/dark cure):  به دو چسب (base & catalyst) نیاز دارد و زمانی انجام می‌شود که این دو با هم ترکیب شوند.
• Light cure: شامل یک photo-initiator مانند کامفورکینون و یک شتاب دهنده است. فعال کننده موجود، دی اتیل آمینو اتیل متاکریلیت یا دیکتون است. آنها در منطقه آبی طیف نور مرئی قرار دارند. کامپوزیت زمانی تنظیم می‌شود که انرژی نوری به طول موج مشخصی از نور برخورد کند. رزین‌های light cure شده، به نور محیط اطراف حساس هستند در نتیجه، پلیمریزاسیون می‌تواند قبل از پخت شروع شود. این روش 4 منبع پایه دارد: هالوژن تنگستن، LED، قوس پلاسما و لیزر.
• Dual cure: این کامپوزیت ترکیبی از دو روش نوری و شیمیایی است و این توانایی را دارد تا در جایی که نور به اندازه کافی وجود ندارد نیز تنظیم شود.

مهارکننده‌های شیمیایی مانند مونومتیل اتر هیدروکینون، برای جلوگیری از پلیمر شدن ماده و افزایش ماندگاری آن به رزین اضافه می‌شوند.

طبقه‌بندی رزین‌ها براساس ویژگی انتقال

رزین کامپوزیت‌ها براساس ویژگی انتقال به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• عمومی، برای استفاده عمومی است و قدیمی‌ترین نوع رزین: نوع سنتی رزین‌ها است و عملکرد نسبتا خوبی از خود نشان داده است. البته استفاده از آن‌ها در موارد پیچیده، که درمان‌های زیبایی دیگری انجام می‌شود، محدود است. اندیکاسیون‌های آن شامل ترمیم سطح یک، دو، سه و چهار و ترمیمNCTSL  می‌باشد، هنگامی که بحث زیبایی دهان و دندان مطرح نباشد. موارد منع مصرف آن شامل ترمیم حفره های اولتراکانسروتیو و محل‌هایی است که در آن‌ها بحث زیبایی دهان و دندان اهمیت داشته باشد.
• مایع، قوام سیال دارد و برای ترمیم‌های کوچک استفاده می‌شود: در مقایسه با کامپوزیت عمومی، جریان فیلر کمتری دارد. در نتیجه ویژگی انتقال آن آسان‌تر، ویسکوزیتی، قدرت و مقاومت در برابر سایش کمتر و انقباض پلیمری آن بیشتر می‌باشد. این دسته، با توجه به خواص فیزیکی ضعیفتری که دارند، باید با احتیاط و در مناطق با فشار بالا استفاده شوند. با این حال، با توجه به خواص مرطوب آن‌ها، می‌توانند با سطح مینا و عاج سازگاری پیدا کنند. اندیکاسیون: ترمیم حفره های کوچک سطح یک، PRR، درزگیری شکاف، خطوط حفره ها، ترمیم حاشیه آمالگام و ضایعات سطح 5 شکل گرفته توسط NCTSL. موارد منع استفاده: مناطق پرفشار و ترمیم حفره‌های بزرگ.
• بسته‌بندی، مواد سفت‌تر و چسبناک‌تر که تنها برای قسمت‌های خلفی دهان استفاده می‌شوند: برای استفاده در قسمت عقبی دهان استفاده می‌شوند. برخلاف کامپوزیت مایع، ویسکوزیته بالایی دارند و در نتیجه به نیروی بیشتری برای بستن مواد در داخل حفره‌ها دارند. ویژگی‌های انتقال آن بیشتر شبیه آمالگام دندانی می‌باشد و به همین دلیل به نیروی بیشتری برای فشردن مواد به داخل حفره نیاز است. از این رو می‌توان آن‌ها را" آمالگام رنگ دندان" نامید.

کارخانه‌های تولیدکننده با جایگزینی مواد تشکیل دهنده، ویژگی‌های انتقال را تغییر می‌دهند. به طور کلی، مواد سفت‌تر(بسته‌بندی) نسبت به مواد مایع، محتوای پرکننده‌ای بالاتری را نشان می‌دهند.

کامپوزیت غیرمستقیم: این روش خارج از دهان انجام می‌شود و واحد پردازشی آن می‌تواند شدت و انرژی بالاتری نسبت به light ارائه دهد. کامپوزیت غیرمستقیم دارای سطوح بالاتر فیلر است، درمان را در زمان طولانی‌تر و انقباض زمان پخت(shrinkage) را موثرتر و بهتر انجام می‌دهد. در نتیجه عمق بیشتری در درمان نسبت به روش مستقیم دارند و کمتر به فاصله حاشیه و انقباض منتهی می‌شوند. برای مثال، یک تاج کامل می‌تواند در یک چرخه واحد فرآیند پخت (curing) خارج از دهان، در مقایسه با پرکردن یک میلی‌متری، درمان شود.

در نتیجه تاج‌ها و پل‌ها (که جایگزین چند دندان می‌شوند) نیز با این سیستم‌ها ساخته می‌شوند.

کامپوزیت غیرمستقیم دندانی برای موارد زیر کاربرد دارد:

• پرکردن حفره‌ها و پوسیدگی‌ها
• Diastemas بین دندان‌ها با استفاده از ونیر
• تغییر شکل دندان‌ها
• تاج‌های قسمتی یا کامل روی یک دندان
• پل‌هایی که دو تا سه دندان را شامل می‌شوند

کامپوزیت ونیر

لایه‌ای از مواد رنگ دندان است که روی دندان‌ها برای ترمیم موضعی یا زیبایی یا تغییر رنگ اصلی یا هنگام وجود عیب روی دندان گذاشته می‌شود. ونیر به صورت direct یا مستقیم و Indirect یا غیرمستقیم وجود دارد. ونیرهای direct را می‌توان طی یک جلسه در مطب با افزودن کامپوزیت ونیر به دندان استفاده کرد. زمانی که تعداد کمی از دندان‌ها را بخواهیم ونیر کنیم تا زمانی که تمام سطح نیشال دندان معیوب نباشد از روش ونیر مستقیم استفاده می‌کنیم. این روش بسیار وقت‌گیر بوده و کاملاً به هنر و تکنیک دندان‌پزشک بستگی دارد.

ونیرها زمانی کاربرد دارد که در دندان‌های بیمار دیاسیتی، هیپوپلازی دندان‌های دچار تغییر رنگ تتراسایکلین یا تغییر رنگ خاکستری – آبی، لکه‌های سفید رنگ و موضعیwhite spot ، تغییر رنگ‌های داخلی کاربرد دارد. دندان‌ها باید یکی یکی ونیر شوند.

ابتدا سطح دندان‌ها خشک و تمیز می‌شوند. سپس با این روش زمانی کاربرد دارد که برخی بیماران از ملاقات‌های طولانی و خسته‌کننده آزرده خاطر می‌گردند و همچنین کنترل زمانی که ونیر خارج از دهان و روی طول گچی ساخته می‌شود بهتر صورت می‌گیرد. به لحاظ استحکام، حفظ انسجام دندان و دوام و زیبایی بهتر، ونیرهای غیرمستقیم رایج‌تر می باشند.

پر مصرف‌ترین کاربردهای کامپوزیت ونیر را باید پرکردن دندان‌های خالی دانست. در واقع با استفاده از این ماده خمیری شکل و توسط تابش نور به عنوان ماده پرکننده دندان‌ها استفاده می‌شود. برخی از کامپوزیت‌ها البته برای زیبایی دندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند که تعداد آن‌ها بسیار محدود است. در واقع به صرف اینکه هر کامپوزیتی که سفید است و یا مستحکم است نمی‌توان از آن در کارهای زیبایی دندان استفاده کرد.

ونیرها به سه دسته مستقیم، غیرمستقیم و پرسلن تقسیم می‌شوند.

ونیر مستقیم

ونیرهایی که از مواد رزین کامپوزیت ساخته شده و مستقیما روی دندان فرد اعمال می‌شوند. این فرآیند وقت زیادی نمی‌گیرد و اقدامی با کم‌ترین میزان تهاجم در نظر گرفته می‌شود.

ونیر غیرمستقیم

تفاوت اصلی آن با مستقیم، فرآیند آن است نه مواد استفاده شده. این نوع کامپوزیت، در خارج از مطب دندان‌پزشک مانند آزمایشگاه ساخته می‌شوند و سپس روی دندان اعمال می‌شوند.

ونیر غیرمستقیم در برابر ساییدگی مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهند و در مقابل شکستگی بهتر از مستقیم‌ها عمل می‌کنند. اما قیمت آن‌ها بالاتر از ونیرهای مستقیم است.

پرسلن

لایه‌های نازکی که در دندان‌پزشکی زیبایی به عنوان روکش استفاده می‌شوند. پرسلن روی دندان قرار داده می‌شود و به زیبایی دندان می‌افزاید. برای دندان‌های نامرتب و بدرنگ استفاده از ونیر پرسلن توصیه می‌شود.

تفاوت پرسلن ونیر و کامپوزیت ونیر

زمان: اگر از کامپوزیت‌های مستقیم استفاده شود، زمان کوتاه‌تری صرف انجام فرآیند می‌شود. اما با استفاده از پروسلن ونیر باید بیشتر از یک جلسه ویزیت برای انجام فرآیند زمان گذاشت.

قیمت: پروسلن ونیر گران‌ترین نوع ونیر است و کامپوزیت ونیر نسبت به آن هزینه کمتری دارد.

دوام: در پروسلن ونیر از مواد باکیفیت و قوی‌تر استفاده می‌شود به همین دلیل دوام این نوع از ونیر بیشتر است. در حالی‌که مواد ضعیف‌تری که در کامپوزیت ونیر استفاده شده‌اند، ممکن است خرد شوند.

زیبایی: پروسلن ونیر شکل طبیعی دندان را ایجاد می‌کند و میتواند دندان‌های تیره‌تر را بهتر از کامپوزیت ونیر ترمیم کند. البته این پروسلن ونیر ممکن است بیفتد و نیاز به چسبانده شدن دوباره داشته باشد.

به طور کلی برای موفقیت یک ترمیم کامپوزیتی 4 عامل نقش دارند:

1. موارد مربوط به دندان مانند گستره ضایعه پوسیدگی، ماهیت بافت برای چسبندگی( مینا، عاج سالم،  عاج سطح ریشه و….) و مقدار نیروهای فانکشنال/پارافانکشنال  وارده به دندان
2. موارد مربوط به ماده سمی مانند محتوا و اندازه ذرات فیلر، رنگ، میزان انقباض پلیمریزاسیون،  خصوصیات مکانیکی و…
3. موارد مربوط به دندان‌پزشک مانند مهارت در تهیه حفره‌ای، قرار دادن کامپوزیت
4.  موارد مربوط به بیمار مانند رعایت بهداشت دهان و دندان، رژیم غذایی، عادات خاص همه مهم‌تر خطر ابتلا به پوسیدگی

انواع کامپوزیت‌ها و کاربرد آن‌ها در دندان‌پزشکی

• کامپوزیت‌های جلویی
• کامپوزیت‌های عقبی
• کامپوزیت‌های مایع
• کامپوزیت‌های عمومی
• کامپوزیت‌های self-cure
• کامپوزیت‌های bulk fill
• کامپوزیت‌های ارتودنسی
• کامپوزیت‌های low- shrinkage
• کامپوزیت‌های چسبنده

کامپوزیت‌های جلویی

به این کامپوزیت‌ها، کامپوزیت زیبایی هم می‌گویند، چراکه در نتیجه ترمیم آنها، دندان‌ها زیباتر می‌شوند. مهم‌ترین ویژگی این کامپوزیت‌ها این است که با جلا خوردن، می‌توانند درخشندگی و ماندگاری بلندمدت داشته باشند، به همین دلیل هم مناسب‌ترین نوع کامپوزیت‌ها در زیباسازی دهان و دندان به شمار می‌آیند. این کامپوزیت‌ها امکان تغییر رنگ، شکل و اندازه قطعه، بدون نیاز به کنده‌کاری، دارند.

کامپوزیت‌های عقبی

این کامپوزیت‌ها به طور خاص برای ترمیم دندان‌های عقبی استفاده می‌شوند. این کامپوزیت‌ها با در نظر گرفتن فشار ماستیکاتوری افزایش یافته، برای ترمیم دندان‌های خلفی که در معرض آن قرار دارند، طراحی شده است. نتیجه استفاده از آنها، مطمئن و ماندگار است.

کامپوزیت‌های مایع

این نوع از کامپوزیت‌ها قابلیت سازگاری و سیالیت فوق العاده‌ای دارند و دندان‌پزشک به راحتی قادر به کنترل آن است. این کامپوزیت‌ها برای پرکردن پوسیدگی‌های کوچک، شکاف‌ها یا حفره‌ها استفاده می‌کنند.

کامپوزیت‌های عمومی

برای ترمیم و زیبایی دندان‌های جلویی و عقبی استفاده می‌شوند. برای مطابقت با سایه مینای دندان، این کامپوزیت در رنگ و سایه‌های مختلف ارائه شده است. کامپوزیت‌های عمومی را میتوان در قالب سرنگ، کپسول و یا مایع یافت.

کامپوزیت‌های self-cure

کامپوزیت‌هایی که پلیمریزاسیون دوگانه یا self-cure دارند، انجام فرآیند پلیمریزاسیون بدون light ضروری نمی‌باشد. به همین دلیل این کامپوزیت برای ساخت پایه استفاده می‌شود(چراکه اگر قسمت اصلی خراب شود ولی پل در وضعیت خوبی باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌توان از پل به عنوان قالبی برای ته کاذب دندان استفاده کرد). استفاده از این کامپوزیت برای دندان‌های عقبی که تحت فشارهای مکانیکی بیشتری هستند و یا زمانی‌که پوسیدگی وسیع باشد، موثرتر است.

کامپوزیت‌های bulk fill

کامپوزیت‌های سنتی باید به تدریج قرار داده شوند تا بهبودی کامل لایه‌ها صورت بگیرد و انقباض (shrinkage) کاهش یابد. اما این نوع از کامپوزیت‌ها برای جلوگیری از جایگذاری چند لایه‌ای و انجام کل فرآیند ترمیم در یک لایه، طراحی شده‌اند. مواد مختلف این کامپوزیت‌ها، حتی زمانی‌که مقادیر زیاد آن موردنیاز است، به عمق ترمیم، یکپارچگی حاشیه و سازگاری آن‌ها بستگی دارند. Bulk fill جایگذاری کامپوزیت را تسهیل می‌کند و موجب صرفه‌جویی در زمان انجام عملیات می‌شود. Bulk fill از سیلیکا غیرآگلومره و زیرکونیوم تشکیل شده است. شامل مواد نانوهیبرید است و فیلرها حدود 77% وزن آن را تشکیل می‌دهند. به منظور کاهش مراحل بالینی و با امکان light cure در عمق 4تا5 میلی‌متری و کاهش فشار بر روی بافت باقی‌مانده، طراحی شده است. اما این نوع کامپوزیت در فشرده‌سازی عملکرد قوی ندارد و در مقایسه با مواد معمولی، مقاومت نسبت به سایش کمتری دارد.

کامپوزیت‌های ارتودنسی

کامپوزیت‌های ارتودنسی رزین‌هایی هستند که برای درمان‌های ارتودنسی بکار می‌روند، مثل چسباندن براکت‌ها، پیوند باندهای ارتودنسی و غیره. کامپوزیت‌های ارتودنسی عمدتا light cure هستند و فلوئوراید آزاد می‌کنند. به صورت سرنگ و خمیر در کارتریج وجود دارند.

کامپوزیت‌های low- shrinkage

انقباض(shrinkage) پلیمیزاسیون به دلیل ریزنشت و حساسیت بالا است و معضلی برای رزین‌ها می‌باشد. و هدف تمام کارخانه‌های سازنده رزین‌ها، کاهش انقباض پلیمریزاسیون است. البته در حال حاضر، رزین‌هایی تولید شده است که انقباض کمتر از دو درصد داشته‌اند و برای تولید آن‌ها از Bis-GMA استفاده نشده بود.

در تحقیقات جدید، توسعه مونومرهایی که shrinkage را کاهش می‌دهند، هنوز چالش مهمی به حساب می‌آید. مطالعه‌ای به منظور آنالیز رفتار انقباضی یک ماده کامپوزیت جدید براساس یک مونومر با فرمول جدید به نام سیلارون صورت گرفت. فشار انقباضی از نظر نقطه ژل، curing و ضریب تناسب خطی انقباض فشار/زمان در 10 مدل مختلف بررسی شد. سیلارون در مقایسه با کامپوزیت‌های متاکریلیت معمول، مقادیر shrinkage کمی را نشان داد. با این حال، فشاری که در هنگام مواجهه با حرارت ناشی از نور، قابل اغماض نیست اما می‌توان با راه‌های مناسب درمانی آن را کاهش داد.

کامپوزیت‌های چسبنده

وجود این نوع کامپوزیت‌ها از جذاب‌ترین تحولات رزین‌هاست. این کامپوزیت‌ها مزایای کاپوزیت‌های مایع را کامل می‌کنند(زیرا متراکم‌تر هستند). این مسئله خود موجب قرارگیری کامپوزیت‌های مایع در شرایط ویژه و مناسب آن‌ها می‌شود.

این مورد نشان‌دهنده پیشرفت جالب توجه در ایجاد رزین "ایده‌آل" است و پیشرفت‌ها در این زمینه بسیار قابل توجه بوده است.

رفرنس:

Healthline

Wikipedia

Drshoover

Dentalproductsreport

Drsojoodi

Drarashrad

Yourdentistryguide

Dentistrytoday

Infodentis

Ncbi.nlm.nih