ملاحظات درمانی در مصرف کنندگان متامفتامین
دکتر هاله ذکایی
متخصص بیماری‌های دهان، فک و صورت
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در معاینه داخل دهانی بیماری جوان، با این صحنه مواجه شده باشید:
پوسیدگی عمیق سرویکال شما را به شگفتی وا می‌دارد! در این مواقع با خود حدس‌های مختلفی در ارتباط با تحلیل استخوان و پوسیدگی‌های متعدد می‌زنید: «یعنی دیابت داره؟ یا ممکنه وابسته به پلاک باشه… شاید هم آنومالی دندانی و استخوانی باشه… خوب اشکالی نداره…. تداخلی هم نداره. کارم رو باید با توصیه‌های بهداشتی شروع کنم….» و از او می‌پرسید: «شیرینی و شربت و نوشابه زیاد می‌خوری؟» با صدای بلند جواب می‌دهد: «بله!» می‌پرسید: «مسواک نمی‌زنی؟» بیمار باز با صدایی بلند و نگاهی به اطراف پاسخ سوال شما را می‌دهد: «نه زیاد. شاید چند روز یک بار.» پاسخ می‌دهید: «خب فکر نمی‌کنی این جوری دندون‌هات رو در جوانی از دست می‌دی؟ برای یک خانم جوان مثل شما زیاد جالب نیست؟» بیمار شانه بالا می‌اندازد و بی‌تفاوت در چشمان شما خیره می‌شود.
شروع به گرفتن تاریخچه می‌کنید، اما پاسخ‌های متناقض می‌شنوید و در نهایت با مجموعه‌ای علامت سوال و پاسخ‌های نصفه و نیمه بیمار به تشخیص‌هاتان، با جمع بندی‌هایی نه چندان درست، اقدام به درمان می‌کنید. با تزریق بی‌حسی انفیلتره برای دندان اینسایزور چپ بالا، بیمار تپش قلب می‌گیرد و بی‌قرار می‌شود. از خودتان می‌پرسید: «ولی من که بلاک نزدم که این جور به هم بریزه؟»
بیمار مرتب سوال می‌کند و حرف می‌زند و هرلحظه بی قرارتر می‌شود…
باز به خود می‌گویید: «با یک تزریق انفیلتره چرا اینقدر حالتش عوض شد؟ یعنی مشکل قلبی داره؟ ولی گفت که قلبش سالمه… پرکاری تیرویید؟! شمایلش به مریض پرکاری هم می‌خوره و هم نمی‌خوره… ولی گفت تست دادم و سالمم. شاید هم مسمومیت با کارپول باشه؟ ولی نه… با یه کارپول این جوری نمی‌شه. من که فقط یک کارپول زدم… البته پاهاش رو مرتب حین تاریخچه‌ای که ازش می‌پرسیدم می‌زد به کنار یونیت… ولی الان همه‌ش دست و پاش‌رو تکون می‌ده… خدایا… اصلا از اول یه جوری بود ….»
دوست عزیز! بیمار جوان، بی‌قرار و پرحرف شما که به نوشابه علاقه دارد و با صدای بلند و عجیبی صحبت می‌کند، با این نمای بالینی، به متامفتامین اعتیاد دارد و بس!
آنچه در معاینه Intraoral ملاحظه می‌کنید، Meth mouth نام داشته و معرف نمایی است که بیشتر در سوءمصرف کنندگان تزریقی این مواد بروز می‌کند و در مصرف به شکل استنشاقی، خوراکی یا تدخین کمتر مشهود است. بیمار شما در حالتی این چنین بی‌قرار، به احتمال زیاد ظرف دو الی سه ساعت گذشته، مصرف داشته و تزریق شما در چند ثانیه، بر اثر افزایش ترشح آمین‌های سمپاتومیمتیک، او را به این روز انداخته است.
بی‌شک در تاریخچه‌گیری از ایشان در مورد اعتیاد به مواد سوال پرسیدید اما از جواب امتناع کرده است و این مسئله جدیدی در برخورد با یک بیمار معتاد نیست. سوالی که مطرح می‌شود این است که در چنین مواقعی از کجا باید متوجه شویم تا اشتباه نکنیم؟ با توجه به تمام حالت‌های بیمار، ممکن است مجموعه‌ای سوال از ذهن شما بگذرد؛ مثل تحلیل استخوان قدام فک پایین… تعدد پوسیدگی‌های سرویکال که حتی باعث از بین رفتن تاج کلینیکی تعدادی از دندانها شده… تکان خوردن‌های مداوم بیمار، پرحرفی و بی‌قراری… صدای بلند…. چیزهایی که شما در بیماران دیگر هم‌سن و سال او هرگز نمی‌دیدید. صلبیه بیش از حد شفاف، گشادی مردمک‌ها، وجود ضایعات پوستی همچون فیستول یا پوستول‌هایی روی صورت و دستان بیمار، از مواردی است که در حین معاینه Extraoral و قبل از درمان، می‌تواند در تشخیص وضعیت بیمار بسیار کمک کننده باشد، به خصوص معاینه بازوها جهت یافتن محل تزریق.
متامفتامین‌ها و عوارض آن
مت آمفتامین‌ها ترکیباتی مشتق از آمفتامین‌ها هستند که داروهای متنوعی از آن در بازار دارویی موجود است؛ مانند ریتالین برای درمان بیش‌فعالی و نقص تمرکز. مت آمفتامین بسیار اعتیادآور است و با اثر تحریکی خود روی CNS منجر به افزایش ضربان قلب، تنفس و متابولیسم می‌شود. اسامی مصطلح زیادی در کوچه و بازار برای این دارو وجود دارد که شایع‌ترین آنها شیشه یا کریستال بوده که در ایران بیشتر مصرف تدخینی دارد.
درشکل زیر به عوارض این مواد اشاره شده است:
آثار مخرب آن بر روی ساختارهای دهان و فک، معلول زروستومی، بروکسیسم، تریسموس و سایش است.
علت زروستومی ناشی از مت آمتامین‌ها، دهیدراتاسیون در اثر افزایش متابولیسم و وازوکانستریکشن بر روی عروق غدد بزاقی است. نتیجه تحقیقی که این جانب به هدف بررسی اثر ترک مت آمفتامین‌ها بر روی میزان ترشح بزاق انجام دادم این بود که میزان ترشح بزاق تحریکی ۷۲ ساعت بعد از ترک که دارو کاملا از بدن خارج می‌شود، با تفاوت معنی‌داری افزایش یافته و رفته رفته تا یک ماه بعد از ترک رو به کاهش است اما همچنان در قیاس با زمان مصرف، مقدار بزاق بالاتر می‌رود و تفاوت قابل ملاحظه‌ای دارد. عده‌ای معتقدند که اسید هیدروکلریک موجود در کریستال که به هنگام تولید این ماده به آن افزوده می‌شود، درکاهش PH بزاق تاثیر‌گذار است، حال آنکه نتایج در منابع مختلف متفاوت است و شمار زیادی از مطالعات آن را نقض می‌کنند.
افزایش فعالیت عضلات جونده منجر به تریسموس و براکسیسم می‌شود که خود وضعیت پریودنتال را پیچیده می‌سازد. تمایل به نوشابه و بهداشت پایین عامل پوسیدگی‌های سرویکالی و اکلوزالی است که با شرایطی همچون رفلاکس و بولیمی در تعدادی از بیماران، بدتر هم خواهد شد.
تدابیر دندانپزشکی در مورد بیماران با سومصرف مت‌آمتامین
- در صورتی که بیمار در جوی امن به اعتیادش اقرار می‌کند، در مورد چگونگی مصرف (راه مصرف، دفعات و تکرر، مدت مصرف و…) تاریخچه‌ای دقیق بگیریم.
- قبل از شروع به کار در مورد ساعت آخرین مصرف از بیمار بپرسیم. چک کردن علایم حیاتی و تعداد تنفس و درجه حرارت بدن، الزامی‌است.
- در این بیماران تزریق لیدوکایین همراه با اپی نفرین زیر هشت ساعت از زمان آخرین مصرف، کنتراندیکاسیون دارد و ترجیحا تا ۲۴ ساعت باید از تزریق بی‌حسی پیشگیری شود وگرنه احتمال افزایش انفارکتوس میوکارد و سکته مغزی و هایپرترمی بدخیم را بالا می‌برد. نخ زیر لثه‌ای نیز در این بیماران کنتراندیکه است.
- در این بیماران احتمال ابتلا به انواع عفونت‌های ویرال همچون HCV, HBV و HIV وجود دارد که مانیتورینگ آنها لازم است.
- اقدامات درمانی و پیشگیرانه بر پایه «Aggressive approach to prevention» است و درمان‌های پیچیده بیشتر برای کسانی انجام می‌شود که وضعیت با ثبات‌تری داشته باشند.
- در مورد بیمارانی که در دوران ترک مواد به سر می‌برند، لازم است لیست دقیقی از داروهایی که مصرف می‌کنند داشته باشیم و پیشاپیش تداخلات آنها را با داروی بی‌حسی مدنظر داشته باشیم.
- به یاد داشته باشیم که فرد معتاد، قبل از هر چیز، یک بیمار است و چقدر خوب که به عنوان یک پزشک در برقراری ارتباط با بیمارمان موفق باشیم و رفتار ما در حین تقویت روحیه وی به دور از هرگونه سرزنش، طعنه و امثال آن باشد تا او نیز در نهایت صداقت و امنیت با ما ارتباط برقرار کند؛ در این صورت درمانی موثرتر، با‌کیفیت‌تر و به دور ازهرگونه مشکل خواهیم داشت.
منبع: دندانه
