تماس را چگونه ببندیم؟
دکتر سوده جباری
متخصص دندان پزشکی ترمیمی
به‌دست آوردن کنتاکت پروگزیمالی مناسب در ترمیم‌های کامپوزیت خلفی یکی از چالش‌های رایج به‌خصوص در ترمیم‌های وسیع است. آمالگام وقتی تحت فشار به سمت نوار ماتریکس کندانس می‌شود، شکل و موقعیت خود را حفظ می‌کند اما کامپوزیت چنین خصوصیتی ندارد. کنتاکت باز (open contact) به تماس پروگزیمالی ترمیم گفته می‌شود که به حد کافی محکم نباشد و در نتیجه سبب گیر غذایی در ناحیه بین دندانی می‌شود. تماس بین دندانی باز اغلب برای بیمار آنقدر ناخوشایند است که بلافاصله برای اصلاح آن مراجعه می‌کند و در صورت عدم اصلاح این مورد، به مرور زمان باعث عود پوسیدگی، دردهای لثه‌ای ناشی از فشرده شدن غذا در ناحیه بین دندانی هنگام جویدن و مشکلات پریودنتال در آینده خواهد شد.
در این مبحث راهکارهایی برای کمک به ایجاد کنتاکت پروگزیمالی مناسب و محکم در ترمیم‌های کامپوزیت خلفی ارائه می‌شوند.
خصوصیات تماس پروگزیمالی مناسب
تماس پروگزیمالی مناسب این خصوصیات را دارد:
- معمولا از نظر باکو- لینگوالی کمی به سمت باکال (لبیال) متمایل است یعنی فضای امبراژور لینگوالی از امبراژور باکالی بزرگتر است.
- از نظر اکلوزو- جینجیوالی تماس تقریبا در یک‌سوم میانی واقع شده است و هرچه از قدام به سمت خلف می‌رویم ناحیه تماس جینجیوالی‌تر خواهد بود.
- در افراد بالغ کنتاکت پروگزیمالی نرمال به صورت نقطه‌ای (contact point) نیست؛ بلکه به صورت ناحیه‌ای (contact area) می‌باشد. اگر تماس به صورت ناحیه تماس نباشد و تنها در یک نقطه باشد گیر غذایی ایجاد خواهد شد.
- شکل صحیح امبراژورهای باکال، لینگوال، اکلوزال و جینجیوال در برقراری تماس پروگزیمالی صحیح مهم‌اند. امبراژورها، راه‌های لیزخوردن غذا و فضای مناسب برای سلامت بافت‌های لثه‌ای را فراهم می‌کنند.
چگونه کانتکت پروگزیمالی مناسب را بازسازی کنیم
خلاصه‌ای از روش‌های که در بازسازی کنتاکت پروگزیمالی مناسب و محکم در ترمیم‌های کامپوزیت خلفی کمک کننده‌اند:
۱- Pre-wedging: قرار دادن وج قبل از شروع تراش حفره سبب ایجاد فشاری به دندان مورد نظر و دندان مجاور آن می‌شود و فاصله ای در این زمان ایجاد می کند که ضخامت نوار ماتریکس را جبران می کند.
۲- استفاده از نوار ماتریکس‌های محدب (که حالت پره- کانتور دارند) یا برنیش کردن و شکل‌دهی نوار ماتریکس معمولی در ناحیه کنتاکت قبل از بسته شدن به دور دندان اهمیت دارد. این روش کمک می کند سطح پروگزیمال ترمیم همانند دندان طبیعی محدب باشد و حالت صاف نداشته باشد.
۳- کاربرد کامپوزیت‌های packable که قوام بیشتری دارند و تا حدی پک می‌شوند، به برقراری تماس بهتر کمک خواهد کرد (هرجند به تنهایی کافی نیست)
۴- لایه لایه قرار دادن کامپوزیت (روش لایرینگ) بهتر از روش‌های توده‌ای تماس پروگزیمالی را بازسازی می‌کند.
۵- استفاده از نوار ماتریکس‌های فلزی با صخامت خیلی نازک (ultra-thin) به برقراری تماس محکم‌تر کمک می کنند.
۶- استفاده از وج‌های آناتومیک: وقتی ترمیم وسیع و عمیق باشد فاصله کف جینجیوال حفره با دندان مجاور بیشتر می‌شود و هنگام وج‌گذاری برای دست‌یابی به ایزولاسیون و ثبات وج، مجبور خواهیم شد وج بزرگتری انتخاب کنیم و آن را به میان دندانها با فشار وارد کنیم. با این عمل قسمت اکلوزال وج به ناحیه تماس وارد شده و از شکل‌گیری ترمیم در این قسمت مهم جلوگیری می‌کند. برای اجتناب از این مشکل وج‌های آناتومیک پیشنهاد شده‌اند. در این وج‌ها راس سطح مقطع مثلثی وج (قسمت اکلوزال وج) کوتاه‌تر شده و حالت کرودار دارد و وارد فضای کنتاکت ترمیم نمی‌شود، اما قاعده وج در سمت جینجیوال ضخامت کافی برای ثبات و حفظ ایزولاسیون کف جینجیوال را خواهد داشت. می‌توانیم با کمک فرز یا تیغ از راس اکلوزالی وج معمولی بتراشیم و آن را تبدیل به وج آناتومیک کنیم.
۷- هنگام قرار دادن هر لایه کامپوزیت در باکس پروگزیمال، به کمک یک برنیشر یا پلاستیک اینسترومنت (قلم کامپوزیت) نوار ماتریکس را به دیواره دندان مجاور بفشارید و هم زمان از دستیار بخواهید نوک دستگاه لایت کیور را در بالای باکس پروگزیمال قرار داده و کیور را انجام دهد. این عمل سبب می شود هنگام کیور، کامپوزیت و نوار ماتریکس در تماس نزدیک با دندان مجاور باشند.
۸- استفاده از نوار ماتریکس‌های قطعه ای یا سکشنال (sectional matrics bands) که با کمک وج (به صورت passive) و یا با کمک لوپ‌های مخصوص در محل قرار می‌گیرند، روش بسیار خوبی در ترمیم‌های خلفی کامپوزیت است. این نوارها ضخامت کمی دارند و چون از قبل فرم‌دهی شده‌اند، کانتور پروگزیمال را بهتر بازسازی می‌کنند. کنتاکت به‌دست آمده به کمک این نوار ماتریکس‌ها اغلب از کنتاکت حاصل از نوارهای تافل‌مایر معمولی که با کمک ماتریکس هولدر در محل قرار داده می‌شوند بهتر و محکم‌تر خواهد بود.
۹- توجه به برقراری امبراژورهای اکلوزال، باکال و لینگوال با تقلید از دندان‌های مجاور: اگر امبراژور اکلوزال و فرم مارجینال ریج به درستی بازسازی نشوند، کنتاکت پروگزیمالی نرمال نخواهیم داشت.
