سوالات رایج میان متخصصین اندو و دندانپزشکانی که می‌خواهند کار درمان ریشه خود را ارتقا بدهند، غالباً در مورد خرید سیستم روتاری و اندوموتور است. سوالاتی از قبیل از چه سیستمی شروع کنیم و آیا باید موتور اندو هم بخریم یا نه. در پاسخ به این سؤالات یک جواب کلی وجود دارد و این است که سیستم‌های روتاری تاثیرات شگرفی بر سرعت و کیفیت درمان ریشه در سال‌ها اخیر داشته‌اند ولی واقعیت این است که سیستم‌های روتاری در چارچوب اصول دانش اندودنتیکس قبلی بوده و چارچوب‌های این دانش را جابجا نکرده‌اند. این بدین معنی است که اگر دندانپزشکی در اصول اندو ضعیف است، روتاری نه تنها به وی کمکی نخواهد کرد، بلکه مشکلات جدیدی هم برای ایشان تولید خواهد کرد!
اصول اولیه تهیه حفره دسترسی، آناتومی کانال‌ها، پاکسازی مکانیکال و شیمیایی و اخذ سیل اَپیکالی و کرونالی مستقل از بحث اینسترومنت هستند اما اگر اصول را بلد باشید، تکنولوژی کمک زیادی به ارتقای کیفی درمان‌های ریشه خواهد کرد. موتورهای اندو ( روتاری ) یکی از این تکنولوژی ها می باشد.
آنچه در پائین می‌خوانید مشاهدات و تجربیات شخصی دکتر علی مرسلی به عنوان یک متخصص اندو می باشد.
با چه سیستم روتاری شروع کنیم؟
انتخاب سیستم‌های روتاری در بازار متنوع امروز کاملاً سلیقه‌ای است اما مهم انتخاب از میان برندهای شناخته شده و اورجینال است. ساخت آلیاژ و طراحی فایل‌های روتاری تکنولوژی بسیار پیشرفته ای را می‌طلبد و شرکت‌های محدودی در دنیا صاحب این تکنولوژی‌ها هستند و اکثر اوقات کپی سایر کشورها نمی‌تواند حائظ ویژگی‌های محصولات این شرکت‌ها باشد. برای شروع شاید سیستم‌هایی که تعداد فایل کمتر و باتوالی مشخص دارند، کار شما را راحت کنند. امروزه بیشتر شرکت‌های شناخته شده در بازار چنین سیستم‌هایی را به بازار عرضه کرده‌اند.
داشتن موتور اندو برای استفاده از فایل روتاری یک امر لازم می باشد و می‌توان با یک هندپیس کم سرعت مخصوص سیستم روتاری مثلاً یک هندپیس ۱:۶۴، درمان ریشه را انجام داد که در بازار به آن اصطلاحاً سرآنگل مخصوص روتاری می‌گویند.
سیستم‌های روتاری را می توان با هندپیس‌ها (آنگل روتاری) متصل شونده به ایرموتور و یا موتورهای الکتریکی روتاری اندو (موتورهای اندو ) استفاده نمود.
هندپیس‌های اندو با سرعت پایین که به ایرموتور متصل می شوند (سرآنگل روتاری)، سرعت پایین تری نسبت به سرآنگل‌های معمولی دارند و در دو نوع ناخنکی و دگمه‌ای (Push Button) موجود می باشند. همچنین هندپیس های روتاری سرعت پائین به موتورهای اندو الکتریکی نیز متصل می‌شوند که تورک کاهش یافته این هندپیس ها متفاوت از انواع متصل شونده به ایرموتور است.
از نظر تکنیکی یا عملکردی تفاوتی بین استفاده از این دو و نتایج درمان ریشه وجود ندارد. اما چند نکته و تفاوت ظریف بین استفاده از این دو وجود دارد:
هندپیس اندو با سرعت پائین:
هندپیس (سرآنگل) های متصل شونده به ایرموتور که دارای سرعت و تورک ثابتی هستند، با توجه به فشار کمپرسور شما ممکن است عملکرد متفاوتی نشان دهند.
۱. هندپیس معمولی یا همان سرآنگل‌های روتاری ۱:۶۴ که برای فایل های معمول و فایل هایی مثل پروتیپر، هیرو، Mtwo و K3.
۲. سرآنگل های ۱:۳۲، برای فایل‌هایی که نیاز به سرعت بالاتری (مثل RaCe) مورد استفاده دارند.
۳. هندپیس هایی با قابلیت حرکت رسیپروک که مختص فایل های رسیپروک مثل فایل رسیپروک VDW و WaveOne دنسپلای.
۴. هندپیس با قابلیت تنظیم تورک مثل هندپیس های تنظیم شونده کمپانی آنتوژیر
هندپیس اندو متصل شونده به ایرموتور و سری متصل شونده به اندوموتور برقی، مانند سرآنگل‌های معمولی (هندپیس با دور پایین) و توربین‌ها (هندپیس با دور بالا) نیاز به روغن کاری، نگهداری و سرویس دارند.
اندوموتورهای روتاری:
استفاده از موتورهای اندو راحت تر است و دندانپزشک سریعتر در آن مهارت پیدا می‌کند و اوایل کار که مهارت ندارد، کمتر نگران شکستن فایل است. این دستگاه‌ها اغلب برای سیستم‌های مختلف روتاری قابل تنظیم هستند و سرعت و تورک قابل تنظیم دارند.
برای استفاده از موتورهای اندو نیاز به هندپیس می باشد که اکثراً روی خود دستگاه به فروش می‌رسد (هندپیس برخی اندوموتورها اختصاصی بوده و فقط برای آن دستگاه قابل استفاده هستند).
صدای موتورهای اندو نسبت به ایرموتور کمتر است و در حین کار آرامش بیشتری را فراهم می کند. اکثر موتورهای اندو از تکنولوژی AutoReverse بهره می‌برند؛ یعنی زمانی که تورک از میزان استاندارد بیشتر شود، در جهت معکوس برگشت می‌کنند که این امر باعث کاهش احتمال شکسته شدن فایل در طول کار می شود.
موتورهای اندو گران تر هستند و احتمال خرابی باتری برخی از آنها بعد از مدتی وجود دارد. نگهداری از موتورهای اندو پرهزینه تر است و ممکن است قطعات و یا هندپیس آن (به علت اختصاصی بودن آن) به راحتی قابل تعمیر نباشد، از این رو گارانتی و پشتیبانی دستگاه اهمیت زیادی دارد ولی هندپیس‌های متصل شونده به ایرموتور در تعمیرات صرفاً از چارچوب تعویض کارتریج و بلبرینگ تبعیت می‌کنند و کم خرج تر هستند.
موتورهای ایمپلنت با توجه به تنظیم تورک و سرعت، با هندپیس مناسب می‌توانند به جای موتور اندو استفاده شوند. همچنین برخی از موتورهای ایمپلنت دوکاره بوده و دارای تنظیم اختصاصی برای فایل‌های اندو هستند ولی با توجه به اصطحلاک، قیمت دستگاه و ملاحظات ایزولاسیون، استفاده از این دستگاه‌ها به عنوان موتور اندو منطقی نمی باشد.
برخی موتورهای اندو کاربرد چندگانه دارند بطوری که بسیاری از موتورهای اندو سرعت‌های محدوده آنگل‌ها (هندپیس‌های سرعت پایین) معمولی را هم پشتیبانی می‌کنند و استفاده از گیتس یا پیزو ریمر را برای دندانپزشک امکان پذیر کرده اند و برخی دیگر مثل سیرونا پاکت اندوموتور، سرعت‌های بالا در محدوده ۱۹۲۰۰ دور در دقیقه را نیز پوشش می دهند.
اکثر موتورهای اندو حرکات چرخشی کامل (چرخش ۳۶۰ درجه) را ارائه می کنند اما برخی از مدل های جدید موجود در بازار، حرکات رسیپروکیتینگ مناسب برای فایل های رسیپروک مانند دو فایل Reciproc و WaveOne دارند. حرکت رسیپروکیتینگ (نیمه چرخشی) متفاوت که اندولیفت‌های سابق (مناسب برای فایل‌های دستی) بوده و موافقین و مخالفینی دارد ولی آنچه که مسلم است این روش برای بسیاری از موارد درمان از کارایی بالایی برخودار بوده و در مطالعات زیادی بررسی و تائید شده است و برای بسیاری از کیس‌ها قابل استفاده می‌باشد.
موتورهای اندو کامپکت بی سیم (Cordless) شارژی، کارایی خوب و قیمت‌های پایینی دارند و اکثریت دارای قابلیت های بسیاری همچون پشتیبانی حرکات رسیپروک هستند اما جدا از اینکه عمر این دستگاه‌ها نسبت به موتورهای اندو معمولی کوتاه تر است، دارای دو ایراد عمده هستند:
۱. شارژ این دستگاه‌ها برای تعداد زیاد اندو کافی نمی باشد و عمدتاً مدت زمان واقعی کارکرد از مدت زمان ادعا شده توسط کمپانی تولیدکننده کمتر است زیرا برای شارژر این دستگاه ها باید مدت زمان مشخصی را اختصاص داد و پس از سپری شدن این زمان از آن استفاده نمود که در طی روز کاری و خصوصاً برای دندانپزشکانی که تعداد زیاد اندو انجام می دهند، رعایت این امر دشوار می باشد.
۲. از طرف دیگر چون باتری روی دستگاه است، دستگاه نسبتاً سنگین بوده و در استفاده دراز مدت، دست را خسته می‌کند و ارگونومیک نمی باشد؛ بنابراین این مدل موتورهای اندو برای اندودنتیست‌ها تاحدودی مناسب نبوده ولی برای دندانپزشکانی که تعداد اندو کمتری انجام می دهند، گزینه ایده آلی است.
این چند نکته را هم در خرید اندوموتورها در نظر بگیرید:
۱- گارانتی و پشتیبانی دستگاه اهمیت زیادی دارد مثلا در صورت خراب شدن یک قطعه از دستگاه برخی برندهای معروف که در ایران نمایندگی مستقیم و پشتیبانی ندارد، می تواند باعث دردسر دندانپزشک گردد.
۲- دستگاه‌های چندکاره مانند دستگاه‌هایی که به اپکس لوکیتور متصل هستند و یا دستگاه‌هایی که چند سیستم (مثل گوتای تزریقی، اولتراسونیک و …) را باهم دارند، دستگاه‌های خوبی هستند ولی یک قانون کلی در خرید تجهیزات دندانپزشکی وجود دارد که خرید هر دستگاهی را مجزا انجام دهید. اگرچه این نوع خرید کردن، هزینه بیشتری لازم دارد اما باعث می‌شود در صورت خرابی هر کدام از دستگاه‌ها، کارتان لنگ آن یکی نماند!
۳- امروزه تکنولوژی‌های ساخت فایل‌های روتاری ارتقای چشمگیری یافته است و شرکت‌های سازنده حتی برای فایل هایی با سایز و تقارب مختلف، تورک و سرعت دقیق‌تری پیشنهاد می‌دهند که با استفاده از اندوموتورها، این مشخصات قابل اعمال می باشد.
۴- آنچه مسلم است، نتیجه نهایی استفاده از این تکنولوژی‌ها باید ارائه یک درمان باکیفیت ریشه با کمترین احتمال خطا باشد. اگرچه تکنولوژی‌های موجود در بازار امروز بسیار متنوع هستند، اما انتخاب از بین آنها نیاز به بررسی بازده کلینیکال آنها و تأثیر محسوس آنها بر درمان دارد و صرفاً ظاهر پیشرفته یک ابزار و رنگ و لعاب آن، تامین‌کننده این نیاز نیست.
دکتر علی مرسلی جراح دندانپزشک متخصص درمان ریشه
