یک رژیم غذایی خوب و تنظیم شده برای سلامت عمومی بدن ضروری است. به‌خصوص برای مادر و جنین در طول بارداری و برای بچه‌ها در هنگام رشد . تغذیه در ۲ مرحله می‌تواند در پوسیدگی‌زایی اهمیت داشته باشد:

• قبل از رویش دندان‌ها Pre EruPtive
• بعد از رویش دندان‌ها Post eruptive

از اثرات قبل از رویش می‌توان به کمبود شدید ویتامین D  در طی عمل کلسیفیکاسیون دندان اشاره کرد که در این حالت مینرالیزاسیون در عاج و مینای دندان ضعیف خواهد بود، دندان دچار هیپوپلازی مینا شده و پس از رویش مستعد پوسیدگی می‌گردد.

در اثرات بعد از رویش، نقش قندهاست که اهمیت می‌یابد. غالباً از قند سوکروز به‌عنوان پوسیدگی زاترین قند یاد می‌شود، احتمالاً چون میزان مصرف آن از دیگر قندها بیشتر است.

نکاتی در مورد مواد قندی

• حالت فیزیکی مواد: هر چه غذاهای شیرین و مواد قندی راحت‌تر از روی دندان پاک شوند و کمتر به دندان بچسبند و دردهان باقی بمانند، پوسیدگی کمتری ایجاد می‌کنند.
• نوع مواد قندی: بعضی از مواد قندی بیشتر و زودتر تبدیل به اسید می‌شوند و بنابراین ضرر بیشتری برای دندان دارند. Stephan نشان داد که پایین آمدن ph  پلاک دندانی در حدود ۲ تا ۵ دقیقه بعد از مزه مزه کردن محلول قندی دردهان آغاز می‌شود و در حدود ۱۰ دقیقه حداکثر افت خود را می‌کند و ph  بعد از دقیقه دهم در حدود ۲۰ تا ۶۰ دقیقه به همان حال باقی می‌ماند و پس از ۳-۱ ساعت به حالت عادی برمی‌گردد. مطالعات بعدی نشان داد که مواد قندی مختلف ph پلاک را به یک اندازه پایین نمی‌آورند بلکه سوکروز و فروکتوز و گلوکز بیش از سایر قندها محیط پلاک را اسیدی می‌کنند. نشاسته پخته پوسیدگی‌زایی بیشتری نسبت به نشاسته خام دارد و اگر نشاسته با مواد قندی مخلوط شود پوسیدگی‌زایی برابر سو کروز خواهد داشت.
• تعداد دفعات مصرف مواد قندی و فاصله بین دفعات مصرف: اگر آزمایش Stephan را به خاطر آوریم، بعد از مزه مزه مواد قندی، بزاق دهان دخالت کرده و ph  را که پایین آمده و اسیدی شده بود، را دوباره به حالت اولیه خود برمی‌گرداند. حال تصور کنید که قبل از انجام این کار مقداری از مواد قندی مجدداً به دهان و به پلاک دندانی برسد، مسلماً دوباره ph را به‌طرف اسیدی برمی‌گرداند. هر بار مصرف مواد قندی را اصطلاحاً یک حمله  Attack  پوسیدگی نامیده‌اند و به این ترتیب محیط دهان همواره در حالت بحرانی قرارگرفته و خطر ایجاد پوسیدگی بالا می‌رود.
• زمان مصرف مواد قندی: مواد قندی اگر قبل یا همراه با غذا مصرف شوند کمتر پوسیدگی‌زا هستند، چراکه ذرات آن‌ها توسط مواد غذایی دیگر تمیز شده و مدت زیادی روی سطح دندان باقی نمی‌مانند.
• همراه بودن چیزهای دیگر با مواد قندی: بعد از خوردن مواد قندی یک و گاهی سه ساعت طول می‌کشد تا ph پلاک به حالت اولیه خود برگردد. تجربه نشان داده است که اگر در این مدت آدامس بدون شکر و یا پارافین جویده شود، برگشت ph  به وضع اولش زودتر و سریع‌تر صورت می‌گیرد. درواقع گفته می‌شود آنچه که در ابتدا یا حین غذا خوردن مصرف می‌شود، آن‌قدر مهم نیستند که چیزهایی که به‌عنوان دسر در آخر یا بعد از غذاخورده می‌شوند.

الف – ویتامین B6 : با تغییر فلور میکروبی دهان از پوسیدگی جلوگیری می‌کند.

ب – پروتئین‌ها: در رژیم غذایی غنی از پروتئین، کربوهیدرات‌ها کمتر وجود دارند که از این نقطه‌نظر سبب پیشگیری از پوسیدگی می‌شود. مثل کازئین (فسفوپروتئین شیم ) که حلالیت دندان را در اسید کاهش می‌دهد.

ج- چربی‌ها: لایه‌های چربی روی ذرات کربوهیدرات‌ها و سطح دندان‌ها را پوشانده و از تماس مستقیم کربوهیدرات‌ها با سطح دندان جلوگیری و بدین طریق از پوسیدگی جلوگیری می‌کنند.

د- فلوراید: عنصر بسیار مهمی است که اگر به میزان کافی در زمان کلسیفیکاسیون دندان از طریق آب آشامیدنی به بدن برسد سبب تکامل دندان‌هایی مقاوم در برابر پوسیدگی خواهد شد.

ه- سلنیوم: دندان را مستعد پوسیدگی می‌کند.

• مقاومت‌های مختلف در مقابل اثرات زیان‌بخش مواد قندی بر دندان‌ها (مقاومت شخص).

توصیه‌های غذایی برای پیشگیری و کنترل پوسیدگی دندان:

• صبحانه که اولین وعده غذایی در روز است، باید ترکیب متعادلی از فرآورده‌های لبنی، غلات، میوه باشد، به‌عنوان مثال: ماست و مخلوط غلات و میوه‌های خشک با شیر، سبزی‌ها تازه و میوه باشد. این مطلب در تضاد آشکار با صبحانه به‌اصطلاح معمولی است که عمدتاً از قند، چربی و آب تشکیل‌شده که باعث نوسان سریع در سطح قند خون شده و مصرف مکرر قند در طول روز را تحریک می‌کند.
• تعداد وعده‌های غذایی روزانه، شامل غذاهای مختصری که بین وعده‌های غذایی مصرف می‌شوند باید به حدود چهار وعده محدود شوند. این کار زمان کلی پاک شدن قند از دهان و دفعات افت ph را کاهش می‌دهد.
• محصولات چسبنده حاوی قند که باعث طولانی شدن زمان پاک شدن قند از دهان می‌شوند، باید حذف شوند.
• در هر وعده غذایی، محصولات غنی از فیبر که باعث تحریک جویدن و افزایش جریان بزاق می‌شود، باید گنجانده شوند.
• افراد شناخته شده با خطر بالای پوسیدگی و افراد با ترشح کاهش‌یافته بزاق باید درست قبل از هر وعده غذایی تمام سطوح دندان‌هایشان را تمیز کنند تا از افت ph در طی و بلافاصله پس از هر وعده غذایی جلوگیری شود.
• آدامس‌های حاوی فلوراید بدون قند یا قرص‌های مکیدنی فلوراید به‌عنوان دسر، پس از هر وعده غذایی، نه‌تنها برای تحریک بزاق بلکه برای افزایش سطح فلوراید برای رمنیرالیزاسیون پس از حمله اسید، توصیه می‌شوند.
• امروزه نوشابه‌ها و شربت‌ها بسیار مورد توجه کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان می‌باشد و به سهولت در دسترس آن‌ها قرار دارد. نوشیدن مکرر آن‌ها می‌تواند پیشرفت پوسیدگی را تقویت و تسریع نماید.

منبع:  گنجینه دندانپزشکی

عضویت در کانال تلگرام دنت آنلاین