دستکشها از تجهیزات محافظت شخصی هستند و از فرد و بیمار در برابر گسترش عفونت در هنگام معاینات و اقدامات پزشکی حفاظت می‌کنند. از استراتژی‌های کنترل عفونت به شمار می‌آید.
دستکشها یکبار مصرف هستند و انواع آنها شامل دستکش معاینه، دستکش جراحی و دستکش‌هایی برای مواد شیمی درمانی هستند(دستکش شیمی درمانی).
دستکشها توسط FDA به عنوان تجهیزات پزشکی سطح دو، که به اعلان 510K نیاز دارد، تنظیم شده‌اند. دستکشها باید معیارهای عملکردی مانند مقاومت در برابر نشت، مقاومت در برابر پارگی و زیست‌سازگاری را تضمین کنند.
زمانی از دستکش استفاده کنید که قرار است دستان شما با مایعات بدن فرد دیگری(مانند خون، ترشحات تنفسی، استفراغ، ادرار یا مدفوع)، داروهای خاص و خطرناک یا برخی مواد آلوده تماس داشته باشد.
قبل از پوشیدن دستکش باید موارد زیر را رعایت کنید:
- قبل از پوشیدن دستکش استریل، دستان خود را بشوئید.
- از اندازه مناسب و فیت بودن دستکشها قبل از شروع به معاینه بیماران اطمینان حاصل کنید.
- برخی افراد به جنس لاستیکی لاتکس حساسیت دارند. به همین دلیل، FDA از کارخانه‌های تولیدکننده میخواهد که مواد تولیدکننده دستکشها را مشخص کنند. اگر شما یا بیمارتان به این جنس حساسیت دارید، باید از جنس‌های دیگر دستکشها استفاده کنید(PVC، نیتریل یا پلی اوراتین).
- مراقب باشید تا با وسایل تیز دستکش را پاره نکنید.
- در صورت ایجاد پارگی، دستکش خود را تعویض کنید.
- بعد از درآوردن دستکش، دستان خود را با آب و صابون یا ضدعفونی‌کننده‌های الکلی بشوئید.
- از یک دستکش دوبار استفاده نکنید.
- دستکشها را نه بشوئید و نه ضدعفونی کنید.
- دستکش خود را با دیگران تقسیم نکنید.
FDA، دستکشهای پودری را به دلیل غیرمنطقی بودن و خطر بالای آنها ممنوع اعلام کرد. از خطرات مواجهه با این پودر، هم برای کادر درمانی و هم بیمار، التهاب و حساسیت بیش از حد راه‌های هوایی بدن می‌باشد. ذرات پودر ممکن است برای کار دستگاه ایمنی بدن نیز اختلال ایجاد کنند.
نحوه درآوردن دستکش:
- قسمت خارجی دستکش را با دست مخالف که دستکش دارد، بگیرید و درآورید.
- دستکش کنده شده را در دستی که دستکش دارد نگه دارید.
- انگشتان دستی که دستکش ندارد را به زیر دستی که دستکش دارد سر بدهید و دستکش را درآورید.
- دستکش را به عنوان ضایعه بهداشتی دور بیندازید.
انواع دستکش
دستکشها از لحاظ کاربرد به دسته‌های زیر تقسیم میشوند:
- دستکش معاینه
پزشکان، دندانپزشکان و کادر درمانی، برای جلوگیری از انتشار عفونت و آلودگی در هنگام اقدامات و معاینات، باید از خودشان حفاظت کنند. این دستکشها یکبار مصرف هستند و برای شرایط غیراستریل مناسب. نیازی به مواد بسیار با کیفیت ندارد.
- دستکش جراحی
این دستکشها را جراحان که تماس مستقیم با خون، عفونت و ابزار تیز و برنده دارند، به دست می‌کنند. به همین دلیل تولید این دستکشها از جنس و مواد بسیار خوب، اهمیت زیادی دارد.
دستکش ها از نظر جنس به موارد زیر تقسیم میشوند:
- لاتکس:
دستکش لاستیکی یا همان لاتکس ارزان‌ترین و رایج‌ترین نوع دستکش است که در محیط‌های شغلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. لاتکس در برابر مواد شیمیایی مقاومت چندانی ندارد. این ماده عمدتا در صنایع غذایی و صنایع پزشکی استفاده می‌شود زیرا باعث محافظت خوبی در برابر پاتوژن‌های منتقله از خون می‌شود.
این دستکشها، به خوبی اندازه دست فرد میشوند، انعطاف پذیر هستند و محافظت نسبی ایجاد می‌کنند و دستکشهای معاینه می‌توانند از این جنس باشند.
تنها نگرانی درمورد استفاده از دستکش لاتکس، احتمال بروز واکنش آلرژیک نسبت به پودر داخل آن است.
- نیتریل:
این نوع از دستکشها مقاومت خوبی نسبت به مواد شیمیایی دارند و از دیگر دستکشها ارزان‌تر هستند. در نتیجه نسبت به دیگر دستکشها، کاربردهای گسترده‌تری دارند. دستکشهای نیتریلی، در مقابل گازوئیل، نفت چراغ و دیگر محلول‌های بنزین، مقاوم است. این دستکشها به عنوان جایگزینی برای کسانی که به لاتکس حساسیت دارند، می‌باشند. دستکشهای پزشکی عمدتا از این جنس هستند چرا که نسبت به چربی‌های بدن مقاوم است. در مقابل پارگی و سوراخ‌شدگی هم از مقاومت نسبتا خوبی برخوردار است.
البته بهتر است از این دستکشها در هنگام کار با کتون‌ها، اسیدهای اکسنده و مواد شیمیایی ارگانیک استفاده نکنیم. زیرا این ماده قابلیت اشتعال دارد.
- نئوپرین:
در مقابل بسیاری از مواد شیمیایی مقاومت بسیار خوبی دارد مانند: اسیدها، الکل‌ها، چربی‌ها و جوهرها. این دستکشها بسیار انعطاف‌پذیر و راحت برای کار کردن هستند. بیشتر با موادی همراه است که در لباس‌های شنا بکار می‌رود.
در مقابل مواد آروماتیک مقاومت خوبی ندارد.
- PVC
بیشتر در صنعت پتروشیمی استفاده میشوند و به دلیل ارزان بودن می‌توان از آنها به عنوان دستکش یکبار مصرف استفاده کرد. در مقابل پارگی و موانع هم مقاومند. نسبت به موادی مانند نیتریک اسید، فسفریک اسید و هیدروکلریک‌ها مقاومت بهتری نسبت به دیگر پلیمرها از خود نشان داده است. نرم و راحت هستند.
البته استفاده از آنها در هنگام کار با استون‌ها، کتون‌ها و مواد آروماتیک توصیه نشده است.
- PVA
این جنس از دستکشها برای کار با مواد آروماتیک و مواد شیمیایی کلریده شده، بهترین است. این جنس محلول در آب است.
- بوتیل:
دستکش‌هایی که از این جنس تهیه شده‌اند، بیشتر برای کار با گازها بکار می‌روند، گازهایی مانند کلر و هیدروژن سیانید. از آن در داخل لاستیک‌ها استفاده می‌شود چرا که ساختار مولکولی محکمی دارد.
بوتیل از گرانترین مواد دستکشها می‌باشد.
- ویتون:
ویتون گرانترین پلیمر تولیدی است. به دلیل مقاومت بسیار بالای آن در برابر مواد شیمیایی و گرما در صنعت هوافضا کاربرد دارد. برای کار با مواد آروماتیک و کلردار مناسب است. در برابر بریدگی و ساییدگی مقاوم است.
استانداردهای دستکش
استانداردهای دستکشها به چند دسته تقسیم میشوند که به شرح زیر هستند:
- دسته بندی CE
- دسته‌بندی 1: دستکشها در این دسته‌بندی باید بتوانند که از جراحت‌های کوچکی که رخ می‌دهد جلوگیری کنند، مثل شستشو. همچنین در مکان‌هایی که درجه حرارت کمتر از 50 درجه سانتی گراد باشد.
- دسته‌بندی 2: وقتی دستکش بتواند از جراحت‌های مابین کوچک و بزرگ جلوگیری کند. از این لحاظ باید با استاندارد EN388 سنجیده شوند. نشان ایمنی خواص حفاظتی این دستکشها باید بر روی آنها درج شود.
- دسته‌بندی3: در این دسته‌بندی خطرهای بسیار بالا که حتی امکان مرگ دارند، جای می‌گیرند. نشان ایمنی خواص حفاظتی این دستکشها باید بر روی آنها درج شود. دستکش‌هایی که در برابر مواد شیمیایی مقاومند، در این دسته قرار می‌گیرند، که البته در برابر گرما نیز مقاوم هستند.
- EN 420:2003
این استاندارد الزامات عمومی و معتبر را برای تمام دستکشها تعریف می‌کند:
- دستکش خود نباید برای فرد پوشنده آن، خطر یا ریسکی داشته باشد.
- PH دستکش باید بین 3.5 تا 9.5 باشد.
- سطح کروم 6 در دستکش باید 2.9 میلیگرم در کیلوگرم یا کمتر از این مقدار باشد.
- اگر ماده آلرژیکی در آن وجود دارد، باید در اطلاعات مربوط به آن ذکر شود.
- اندازه دستکش مطابق با حداقل طول استاندارد باشد.
این استاندارد هیچ نشان ایمنی ندارد.
- EN 388:2016
این استاندارد به خطرات مکانیکی میپردازد و شامل موارد زیر می‌باشد:
- مقاومت در برابر ساییدگی
- مقاومت در برابر بریدگی
- قدرت پارگی
- مقاومت در برابر سوراخ‌شدگی
- محافظت در برابر ضربه
- EN 511:2006
به استاندارد دستکشها در مقاومت در برابر سرما میپردازد:
- محافظت در برابر سرمای همرفت
- محافظت در برابر مواجهه با سرما
- محافظت در برابر نفوذ آب
- EN 407: 2004
به حفاظت دستکشها در برابر خطرات گرمایی و آتش میپردازد.
- خواص آتش در مواجهه با این مواد
- تماس با گرما
- گرمای همرفت
- گرمای تابشی
- پاشیده شدن ذرات مذاب فلزی کوچک
- ذرات مذاب فلزی بزرگ
- EN12477:2001
دستکشهای محافظتی در جوشکاری. این استاندارد به چگونگی محافظت از دست و مچ دست میپردازد. همچنین باید در برابر پاشیده شدن ذرات مذاب فلزی کوچک، مواجهه کوتاه مدت با شعله، گرمای تابشی، تماس با گرما و محافظت فیزیکی(EN 407: 2004) محافظت به عمل آورد.
از منظر این استاندارد، دستکشها به دو دسته نوع یک و نوع دو تقسیم میشوند:
نوع یک: این دستکشها در مقابل گرما محافظت بیشتری ایجاد می‌کنند، در عوض انعطاف‌پذیری کمتری دارند.
نوع دو: این دستکشها انعطاف‌پذیری بیشتری دارند، در عوض در مقابل گرما محافظت کمتری ایجاد می‌کنند.
- EN ISO 374-1: 2016
به استانداردها در مقابل مواد شیمیایی خطرناک و میکروارگانیسم‌ها میپردازد:
- سوراخ شدگی
- تراوش
- میکروارگانیسم
- ASTM F2878-10
به مواد پوشیدنی محافظت‌کننده مقاوم به سوراخ شدن با سوزن در زیر پوست میپردازد:
خطرهای که برای افراد بعد از تماس با سوزن‌هایی که قبلا به بدن شخصی وارد شدند، بوجود می‌آید، از نگرانی‌های همیشگی پزشکان، دندانپزشکان و کادر درمانی بوده است. این استاندارد به بررسی این موضوع میپردازد.
- ESD- IES 61340-5 :2006
به استانداردهای دستکشها در حیطه محافظت در برابر دستگاه‌های الکترونیکی در برابر حادثه‌های الکترونیکی میپردازد.
- تماس با مواد غذایی
دستکشها نباید حاوی مواد آلوده باشند، چرا که این مواد می‌توانند در غذا ایجاد سم کنند. دستکشها به همین منظور باید از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار بگیرند و تاییدیه کسب کنند.
