کامپوزیتها به عنوان مواد ترمیمی مستقیم همرنگ دندان جایگاه ویژه‌ای در دندانپزشکی امروز دارند. علی رغم پیشرفتهای چشمگیر در تکنولوژی فیلر و ظهور کامپوزیتهای نانوفیل و نانوهیبرید، بیشترین مشکلات کاربردی کامپوزیتهای دندانی به فاز ماتریکس رزینی آنها مرتبط است. مهم‌ترین چالش کلینیکی کامپوزیتها هنوز هم انقباض پلیمریزاسیون است که در حین کیور شدن مواد رزینی رخ می‌دهد. عواقب این انقباض پلیمریزاسیون شامل میکرولیکیج، حساسیت‌های بعد از ترمیم، ترکهای می‌نایی، خمش کاسپ‌ها و پوسیدگی‌های عودکننده‌اند.
ارموسر چیست؟
واژه Ormocer به معنی سرامیک مدیفاید شده ارگانیک است (organically modified ceramic technology). این مواد از ماتریکس کوپلیمری ارگانیک-غیرارگانیک و ذرات فیلر تشکیل شده‌اند و در حقیقت برای غلبه بر مشکلات کلینیکی کامپوزیتهای دندانی طراحی شده‌اند.
مقایسه ساختار ارموسر با کامپوزیت رزین:
همانطور که می‌دانید، کامپوزیتهای دندانی از دو جز اصلی تشکیل شده‌اند: ۱- فاز ماتریکس پلیمری یا ارگانیک (رزینهای دی متاکریلات که معروف‌ترین آنها Bis-GMA، UDMA و TEG-DMA هستند) ۲- فازغیر ارگانیک (فیلر). ماتریکس رزینی به صورت مونومر در کامپوزیت کیور نشده حضور دارد. در طی کیور شدن (به صورت نوری یا شیمیایی) با اتصال مونومر‌ها به یکدیگر واکنش پلیمریزه شدن رخ می‌دهد و کامپوزیت سخت (ست) می‌شود. فیلر‌ها در اندازه‌های مختلف به کامپوزیتها افزوده می‌شوند و معمولا نوع کامپوزیت را تعیین می‌کنند (مانند کامپوزیتهای میکروفیل، میکروهیبرید، نانوفیل و نانوهیبرید)
ماتریکس ارموسری به جای رزین، «سرامیک پلی سایلوکسان» است که حتی «قبل از کیور شدن» به صورت پلیمر وجود دارد (نه مونومر). قسمت عمده ماتریکس این ماده «دی اکسید سیلیکون» است، یعنی همان ترکیب شیمیایی که ماتریکس سرامیک‌های دندانی غیر کریستالین (یعنی پرسلن‌های فلدسپاتیک و گلاس سرامیک‌هایی مانند IPS-Emax press) را تشکیل می‌دهد ودر این سرامیک‌ها به عنوان فاز گلاسی یا سیلیکا شناخته می‌شود. همانطور که می‌دانید سرامیک‌های دندانی با حرارت کوره پخته یا سین‌تر می‌شوند و جز مواد ترمیمی غیرمستقیم هستند. به همین علت از ارموسر به عنوان ماده سرامیکی ترمیم مستقیم یا direct ceramic نام برده می‌شود. البته برای پلیمریزه شدن به این ساختار سرامیکی که اسکلت اصلی ارموسر است، گروههای ارگانیک به شکل زنجیره‌های جانبی اضافه شده است. از ذکرجزییات واکنشهای شیمیایی صرف نظر می‌کنم تا از حوصله خوانندگان خارج نشود.
نکته: ارموسر‌ها ابتدا توسط یک موسسه تحقیقاتی در آلمان ساخته شدند و اولین بار در سال ۱۹۹۸ به عنوان یک ماده ترمیمی در دندانپزشکی معرفی شدند. ارموسرهای دندانی شامل Admira، Admira fusion (کمپانی VOCO) و Definite (Degussa) می‌باشند.
نکته: ارموسرهای اولیه مقدار کمی مونومرهای معمولی در ساختمان خود داشتند و به همین علت بهتر است باعنوان «کامپوزیتهای با بیس ارموسر» نامیده شوند. اما جدید‌ترین انواع ارموسر (ادمیرا فیوژن، ۲۰۱۵) به صورت ارموسر خالص و بدون هیچگونه مونومر رزینی دی متاکریلات است. ارموسر‌ها تنوع رنگ و ترانسلوسنسی دارند و می‌توانند به عنوان ماده ترمیمی حفرات قدامی و خلفی و همچنین ونیرهای زیبایی به کار روند.
مزایای ذکر شده برای ارموسر‌ها
انقباض حجمی کمتری از رزینهای دی متاکریلات در کامپوزیتها دارند. انقباض پلیمریزاسیون ارموسر‌ها ۱. ۲۵-۱. ۸% گزارش شده است. در برخی مطالعات انجام شده سیل مارجینال بهتر و میکرولیکیج کمتری از کامپوزیتها نشان داده‌اند.
به علت عدم وجود مونومرهای باقیمانده، سازگاری بافتی بهتری از کامپوزیت رزین‌ها نشان می‌دهند.
ضریب انبساط حرارتی این مواد (در مقایسه با کامپوزیتها) به ساختمان دندان نزدیک است.
خصوصیات فیزیکی-مکانیکی مانند استحکام این مواد مشابه کامپوزیتها و در برخی موارد بهتر است.
نکته کلینیکی: ارموسر‌ها تکنولوژی جدیدی در دندانپزشکی هستند. تعداد تحقیقات انجام شده روی جنبه‌های مختلف این مواد هنوز کم است و تا زمانی که مطالعات کلینیکی «طولانی مدت» کارآیی مناسب این مواد را اثبات نکنند، مانند هر ماده و تکنولوژی جدید باید با دقت و احتیاط استفاده شوند. ممکن است این مواد در آینده بتوانند به عنوان ماده سرامیکی ترمیمی مستقیم جایگاه بسیار بالایی در دندانپزشکی دنیا به دست آورند.
نوشته سرکار خانم دکترسوده جباری
