آشنایی با سایش شیمیایی دندان ها و عوامل آنسـایش شیـــمیایی دندانها (DENTAL EROSION ) فرایندی اسـت کـه طـی آن مینـا و یـــا عــــاج دنــدان توسط تماس مســـتقیم و مداوم اسید دچار انحلال و تخریب می گــردد. سـایش شیمایی دندان ها با آسیب ناشی از اسید تولید شده بوسیله باکتری هـای پـوسیـدگــی زا مـتفاوت است. برخلاف پوسیدگی دندان ها، سایش شیمیایی می تواند تمـام سـطوح دنــدان را تــحت تـــاثیر خود قرار دهد. تماس مستقـیــم و مداوم اسید به از دست رفتن تدریجی مینای دندان خواهد انجامید. سرانجام عاج دندان بدون پوشش محافظ باقی مانده و به دندان درد، حساسیت دندانها به غذاهای سرد یا گرم و یا تخریب دندان منجر خواهد شد. به خاطر داشته باشید که روند سایش شیمیایی دندانها بر گشت ناپذیر می باشد.

☆ نقش حفاظتی بزاق دهان:

1- رقیق ساختن و یا شستن عوامل ساینده و پوسیدگی زا.

2- به عنوان یک بافر در برابر اسیدهای غذایی و اسید معده عمل میکند.

3- بزاق از کلسیم و فسفات اشباع است. هر بار که مینای دندان با مواد اسیدی تماس می یابد، عمل برداشته شدن مواد معدنی از مینا (دمینرالیزاسیون) روی میدهد، که باعث نرم شدن مینای دندان میشود. اما نمکهای کلسیم موجود در بزاق با جایگزین شدن مواد معدنی برداشته شده، مجدداً باعث محکم شدن و مینرالیزه شدن مینا میشوند. اما چنانچه مصرف مواد اسیدی مداوم باشد، بزاق فرصت کافی برای جایگزین کردن مواد معدنی را در اختیار نداشته و تخریب و سایش دندانها تسریع میشود.

4- برخی پروتئین های بزاق (گلیکوپروتیئن ها) توسط سطوح دندانی جذب میشوند. بزاق با ایجاد یک لایه نازک میکروسکوپی و شفاف بروی دندانها موسوم به (PELLICLE)، از برداشته شدن مواد معدنی از مینای دندان جلوگیری میکند. احساس لغزنده بودن سطح دندانها پس از مسواک زدن به خاطر تشکیل همین لایه میباشد. البته این لایه در تشکیل پلاک دندانی نیز نقش دارد.

نکته:کاهش ترشح و جریان بزاق در برخی افراد باعث افزایش ریسک سایش و پوسیدگی دندانها میشود.

● عوامل ساینده دندان:

عامل اسیدی میتواند درونزاد (از داخل بدن) و یا برونزاد (از خارج بدن) باشد:

1)- عوامل درونزاد:

- تماس اسید معده که به شکل استفراغ و یا ریفلاکس معده تکرار شونده با دندانها تماس می یابد.

- اختلالات تغذیه ای نظیر بی اشتهایی عصبی و یا پرخوری عصبی (بولیمیا) که با استفراغ توام است.

- اعتیاد به الکل.

- استفراغ در خانمهای باردار.

2)- عوامل برونزاد:

- مصرف زیاد غذاهای اسیدی نظیر میوه های تازه (به ویژه مرکبات )، آب میوه ها (به ویژه مرکبات، آب انگور و آب سیب)،نوشابه های گازدار، نوشابه های انرژی زا و ورزشی، سرکه، ترشی جات، آب نبات ها، ماست (و سایر فرآورده های تخمیری)، ویتامین C جوشان.

- اسکوربیک اسید (ویتامین C) موجود در آب نبات ها، آب میوه ها و نوشابه های گازدار.

- مصرف داروهای اسیدی.

- آب اسیدی در استخرهای شنا که اثر جانبی کلردار کردن آب است.

- استفاده از مسواک با موهای زبر و سفت و یا مسواک زدن خشن (عامل تشدید کننده اثر اسیدها)

- عوامل اسیدی در محیط کاری.

نکته: اسید فسفریک، اسید مالیک، اسید سیتریک، اسید لاکتیک و اسید تارتاریک، از جمله اسیدهایی میباشند که عامل ایجاد سایش دندانها هستند.

■ چگونه سایش دندانها را به حداقل برسانیم:

1- بیش از یک لیوان نوشیدنی اسیدی در طی روز مصرف نکنید.
2- پس از مصرف نوشیدنی های اسیدی و یا استفراغ بلافاصله اقدام به مسواک زدن دندانها نکنید. چراکه پس از تماس اسید با دندانها، مینا نرم میشود و بایستی صبر کرد تا مینا مجدداً توسط بزاق محکم شود. بنابراین مسواک زدن بلافاصله پس از مصرف نوشیدنی های اسیدی و یا استفراغ، روند فرسایش مینای دندان را سرعت میبخشد. حداقل بایستی 45 دقیقه بین تماس اسید با دندان و مسواک زدن فاصله زمانی وجود داشته باشد. 
3- هنگام مسواک زدن ،از مسواک نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید. 
4- پس از هر بار مصرف غذاهای اسیدی دهان خود را به مدت 10 ثانیه با آب بشویید.
5- آب میوه ها و نوشابه های گازدار را با نی مصرف کنید.
6- آدامس بدون قند بجوید تا ترشح بزاق در دهان تحریک شود.
7- چنانچه از خشکی دهان رنج میبرید حتما به پزشک مراجعه کرده و آن را برطرف کنید.

 دکتر مدنی