استئونکروز و دندانپزشکی
دکتر زهره میرزایی
متخصص بیماریهای دهان و فک و صورت
با پیشرفت جوامع و افزایش سطح بهداشت و آگاهی مردم، برخلاف گذشته، تمایل بیماران برای نگهداری دندانها تا سنین بالا وجود دارد، بنابراین پرداختن به این مقوله حایز اهمیت است. دندانپزشکی سالمندان (Geriatric Dentistry)، یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که افراد مسن با آن رو به رو می‌شوند و پوکی استخوان و عوارض جانبی دیگر نیز با آن مرتبط است. فلذا بیماران مسن احتمالا در لیست داروهای مصرفی خود ترکیباتی از داروهای استیوپروز را هم عنوان می‌کنند.
یکی از چالش برانگیزترین داروهای پوکی استخوان، گروه بیس‌فسفانات‌ها است که این گروه دارویی، انتخاب اول در درمان بیماری‌هایی نظیر استیوپروز، پاژه، درمان سرطان‌های استخوان و… است.
از عوارض جانبی این داروها می‌توان به التهاب و زخم‌های گوارشی، تب، زخم‌های ازوفاگال، افزایش حساسیت و … اشاره کرد که از این میان مهم‌ترین عارضه «استیونکروز فکین ناشی از مصرف بیس‌فسفانات‌ها» است که شیوع دو برابری در مندیبل نسبت به ماگزیلا دارد:
Bisphosphonate-Related Osteonecrosis of the Jaw (BRONJ)
بیس‌فسفانات‌ها با مهار فعالیت استئوکلاست‌ها باعث مهار تحلیل استخوان می‌شوند. با مهار تحلیل استخوان، احتمال تغییر و تبدیل استخوان بسیار کاهش می‌یابد و استخوان بسیار شکننده می‌شود. از طرفی به دلیل خاصیت ضد رگزایی داروها، خون‌رسانی به ناحیه کاهش یافته و در نتیجه پاسخ ترمیمی استخوان به تروما بسیار کم می‌شود، فلذا بعد از هر گونه تروما به ویژه تروما به استخوان، پاسخ ترمیمی کافی رخ نمی‌دهد و استخوان اکسپوز شده بدون ترمیم بسیار مستعد عفونت و التهاب مزمن می‌شود.
از جمله داروهای رایج مورد استفاده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱) زولندرونیک اسید
۲) پامیدرونیک اسید
۳) آالندرونیک اسید
۴) اتیدرونیک اسید
۵) رزیدرونیک اسید
پروتکل درمانی
در مورد اقدامات دندانپزشکی در این بیماران پروتکل مشخص و واحدی وجود ندارد، اما دور از ذهن نیست که اعمال تهاجمی نظیر کشیدن دندان یا جای‌گذاری ایمپلنت در یک بیمار با ریسک بالا می‌تواند بسیار خطرناک باشد و تصمیم‌گیری در مورد درمان این بیماران به شرایط مختلفی نظیر این موارد بستگی دارد:
۱) نوع داروی مصرفی
۲) شکل مصرف دارو (اشکال تزریقی نظیر پامیدرونات و زولندرونیک اسید ریسک بالاتری دارند)
۳) مدت زمان مصرف دارو (اگر مصرف خوراکی بیش از ۵ سال باشد احتمال خطر بیشتر است)
۴)بیماری زمینه‌ای بیمار (اگر جهت درمان مالتیپل میلوما استفاده می‌شود احتمال خطر بالاتر است)
۵) ریسک درمان دندانپزشکی (جراحی‌های وسیع احتمال خطر بیشتری دارند)
منتها دیدگاه کلی این است که بایستی درمان کاملا بدون تروما بوده و با واسکولاریزاسیون ناحیه تداخل نداشته باشد. علاوه بر آن یک دوره ۳-۶ ماهه عدم مصرف دارو قبل از عمل و پروفیلاکسی آنتی بیوتیکی قبل از کار می‌تواند در کاهش عوارض (جانبی) در بیماران کمک‌کننده باشد.
منبع: دندانه
