امروزه استفاده از داروهای گیاهی در درمان و پیشگیری از بیماری های دهان کاربرد فراوانی یافته است و حتی از بعضی از گیاهان به عنوان دهانشویه ،پمادو…در جلوگیری از پوسیدگی،درمان آفت،تبخال و…استفاده شده است.ابتدا در مورد برخی بیماری های دهان که این گیاهان در درمان آنها نقش دارند صحبت میکنیم.
آفت
زخم های دردناکی در دهان بوده که عمدتا بر روی مخاط متحرک دهان ظاهر میشوند (مثلا زبانو بخش داخلی لب و گونه ها).زخم ها معمولا دایره ای ،کم عمق و دردناک هستند و بهندرت بر روی کام استخوانی و کام گوشتی و یا لثه ظاهر میشوند.
تبخال
زخم های دردناک و راجعه ای به شمار میروند که میتوانند در هرکجا به ویژه در روی لب ها و یا حاشیه ی آنها ظاهر شوندنام این ضایعات به این دلیل است که معمولا بعد از یک دوره تب یا سرماخوردگی بروز میکنند و ضایعات ابتدایی به صورت خوشه ای از تاول ها روی پایه ای قرمز رنگدیده میشود.
بابونه
اشکال دارویی: قطره ۱۵ میلی لیتری
موارد مصرف: قطره بابونه برای درمان التهاب بافت مخاطی دهان و سایر قسمت های دستگاه گوارش به کار میرود.
اجزای فرآورده: قطره بابونه از عصاره هیدروالکلی گیاه بابونه آلمانیتهیه شده است که هر ۱۰۰ میلی لیتر از قطره حاوی ۱۰ میلی گرم کامازولن و حداقل ۲ میلی گرم آپی ژنین میباشد.
مواد موثره: اسانس هایی نظیر کامازولن،بیزابول و فلاونویید آپی ژنین.
مقدار مصرف: برای مصرف خوراکی در بزرگسالان روزی ۳ بار هر بار ۳۰ قطره و در اطفال روزی سه بار هر بار ۱۰ تا ۲۰ قطرهدر یک فنجان آب ولرممیل نمایید.
به عنوان دهانشویه :روزی ۳ بار هر بار یک قاشق مربا خوری از قطره با نصف لیوان آب ولرم مخلوط و غرغره شود.
عوارض جانبی: در افراد حساس به بابونه و بیماران مبتلا به آسم منع مصرف دارد.
مصرف در حاملگی و شیر دهی:ایمنی مصرف این فرآورده در دوران بارداری و شیر دهی به اثبات نرسیده است با این وجود منافع آن باید در برابر مضرات آن سنجیده شود.
ملیسان
اشکال دارویی: ژل موضعی ۵ گرمی
موارد مصرف: ژل ملیسان به عنوان ضد ویروس در درمان تب خال به کار میرود.
اجزای فرآورده: ژل ملیسان حاوی ۱ درصد عصاره خشک بادرنجبویه میباشد
موارد موثره: اسانس هایی نظیر (سیترونلال ،سیترال و ژرانیال) پلی فنل ها (نظیر اسید رزمارینیک و اسید کافئیک )
مقدار مصرف: روزی ۳ تا ۴ بار به موضع مالیده شود.
عوارض جانبی : با مصرف این فرآورده احتمال بوز واکنشهای آلرژیک وجود دارد.
پرسیکا
اشکال دارویی: قطره ۳۰ میلی لیتری
موارد مصرف: قطره پرسیکا در موارد زیر به کار می رود:
پیشگیری از افزایش جرم روی دندان،پوسیدگی دندان ها ،خونریزی و امراض لثه
ضدعفونی کننده
مسکن درد دندان و لثه
اجزای فرآورده
قطره پرسیکا از عصاره هیدروالکلی گیاهان زیر تشکیل شده است:
گیاه مسواک ۳۰٪
بومادران۲۵٪
نعنا۴۵٪
مواد مؤثره: کلسیم ،فلوراید ،کلراید ،ترکیبات ایزوسیانات ،تانن ،اسانس های نظیر منتول و آزولن و آلکوئید آکیلئن
مقدار مصرف: جهت جلوگیری ازپوسیدگی دندان و بیماری دهان :روزی دو نوبت هر بار ۱۰ تا ۱۵ قطره رادر ۱۵ میلی لیتر آب (۲-۳ قاشق غذا خوری )ریخته و به مدت ۲۰ ثانیه در دهان گردش داده و سپس دور ریخته شود.
در درمان ناراحتی های دهان ودندان و جلوگیری از خونریزی لثه:روزی ۳ تا ۵ نوبت هر بار ۱۰-۱۵ قطره را در ۱۵ میلی لیتر آب(۲ تا ۳ قاشق غذا خوری)ریخته و به مدت ۲۰ ثانیه در دهان گردش داده و سپس دور ریخته شود.
جهت جلوگیری از خونریزی و عفونت بعد از کشیدن دندان و جراحی ها:به مدت ۲ تا ۴ روز ،هر بار ۳۰ -۴۰ قطره را در ۱۵ میلی لیتر آب (۲-۳ قاشق غذا خوری )ریخته و به مدت ۲۰ ثانیه دردهان گردش داده و سپس دور ریخته شود.
عوارض جانبی: در افراد حساس به نعنا و بو مادران احتمال بروز آلرژیک وجود دارد.
مصرف در حاملگی و شیر دهی:ایمنی مرف این فرآورده در دوران بارداری و شیر دهی به اثبات نرسیده است.با این وجود منافع آن در برابر مضرات آن باید سنجیذه شود
میرتکس
اشکال دارویی: قطره ۱۵ میلی لیتری
موارد مصرف: قطره میرتکس جهت درمان آفت مینور به کار میرود.
اجزای فرآورده: قطره میرتکس حاوی اسانس گیاه مورد به میزان ۷٫۵۷٪میباشد.
مواد مؤثره: اسانس هایی مانند ۱و ۸-سینئول ،آلفاپینن،میرتنول ،لیمونن،میرتول
مقدار مصرف :روزی ۵-۶ بار هر بار ۱۰قطره از محلول را روی تنظیف ریخته به مدت ۳۰ ثانیه روی ضایعات قرار بدهید.
موارد احتیاط : با مصرف این فرآورده احتمال بروز واکنش آلرژیک وجود دارد.از آن جایی که اسانس مورد بر روی صورت کودکان موجب اسپاسم حنجره و برونش ،شبیه آسم و حتی نارسایی تنفسی میگردد.هنگام مصرف این فرآورده در افراد فوق می باید احتیاط لازم صورت گیرد
عوارض جانبی : مصرف داخلی مورد در مارد نادر موجب تهوع ،استفراغو اسهال میگردد.
در نوزادان و کدکان موجب اسپاسم حنجره ،اسپاسم برونش ،حملات شبه آسم و حتی نارسایی تنفسی میگردد.
موارد منع مصرف: در صورت وجود التهاب مجاری گوارشی یا صفرائی و بیماری های کبدی مصرف داخلی ممنوع است.
مصرف در حاملگی و شیر دهی:
ایمنی مصرف این فرآورده در دوران بارداری و شیردهی به اثبات نرسیده است با این وجود منافع آن در برابر مضرات آن باید سنجیده شود.
میرتوپلکس
اشکال دارویی: پماد ۵ گرمی
موارد مصرف : پماد میرتوپلکس دارای خاصیت ضد ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱و ۲ میباشد و درمان تبخال های پوست نواحی مختلف بدن و اطراف واژن به کار میرود.
اجزای فرآورده:
پماد میرتوپلکس حاوی اسانس گیاه مورد به میزان ۱۰٪است.
مواد موثره :تانن،پلی فنل ها،اسانس هایی نظیر میرتول ،سینئول و…فلاونوئید ها.
مقدار مصرف: روزی ۳-۵ بار،پوش نازکی از پماد بر روی ضایعه مالیده شود.
مصرف در حاملگی و شیردهی:ایمنی مصرف این فرآورده در دوران بارداری و شیردهی به اثبات نرسیده است با این وجود منافع آن در برابر مضرات آن باید سنجیده شود.
منبع :کتاب دارو های گیاهی رسمی ایران
کتاب راهنمای درمان با دارو های بدون نسخه
آتوسا نوبخت
دانشجوی دندانپزشکی
