محققان و پژوهشگران کشورمان در دانشگاه علوم پزشکی کردستان توانسته‌اند پس از 5 سال تلاش بی‌وقفه اولین موش ناک آوت در کشور را تولید کنند. در این محصول که کاربردهای فراوانی هم در عرصه سلول‌های بنیادی دارد، یک ژن مرتبط با تکامل دندان، مو و رشد بدن حذف شده است...

یکی از دستاوردهایی که با تلاش محققان کشورمان در حوزه سلولهای بنیادی محقق شد، موشهایی هستند که اگرچه جثه کوچکی دارند اما دارای کاربردها و نقشی قابل توجه در عرصه پزشکی هستند.

نقش حیوانات ناک‌آوت یا دستکاری ژنتیکی این روزها در پزشکی بسیار پررنگ شده و طی سالهای اخیر، فناوری تولید این حیوانات با امکان تغییرات ژنی و بافتی بسیار پیشرفت کرده است.

محققان و پژوهشگران کشورمان در دانشگاه علوم پزشکی کردستان توانسته‌اند پس از پنج سال تلاش بی‌وقفه، اولین موش ناک آوت در کشور را تولید کنند؛ در این محصول که کاربردهای فراوانی در عرصه سلولهای بنیادی دارد، یک ژن مرتبط با تکامل دندان، مو و رشد بدن حذف شده است که برای مطالعات تخصصی سلول درمانی و پزشکی بازساختی بسیار حائز اهمیت هستند.

این دستاورد از جهات بسیاری ارزشمند است و محصولی راهبردی در عرصه سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی محسوب می‌شود. 

اگر چه تحقیقات و پژوهشهای بسیاری در عرصه حیوانات ناک‌آوت در کشور صورت می‌گیرد اما تولید اولین موش ناک‌آوت در این عرصه دستاوردی است که تا پیش از این در کشور تجربه نشده بود ضمن اینکه موش ناک‌آوت تولید شده به نوعی اولین حیوان ناک‌آوت در کشور محسوب می‌شود.

موشهای دستکاری ژنتیکی به عنوان مدلی برای ایجاد بیماریهای ژنتیکی انسانی از جمله انواع سرطانها، بیماریهای نقص ایمنی، بیماریهای عصبی، قلبی، ناباروری و... بسیار حائز اهمیت هستند و این روزها بیش از پیش در پزشکی کاربرد و اهمیت خود را به نمایش گذاشته‌اند.

اما از دیگر موفقیتهای فعالان این عرصه می‌توان به موفقیت در راه‌اندازی سیستم crisper/cas9 اشاره کرد؛ این سامانه به‌ عنوان کاراترین و جدیدترین سیستم دستکاری ژنوم در کشور، می‌تواند افقهای جدیدی را در این عرصه بگشاید.

ارزش این مسئله زمانی بیشتر نمایان می‌شود که به یاد داشته باشیم سیستم یاد شده برای نخستین بار در سال 2013 معرفی شده و با استفاده از آن موش ناک‌آوت تولید شده است.

با توجه به اینکه فرآورده‌ها و فناوریهای حوزه سلولهای بنیادی و مهندسی ژنتیک دارای اهمیت بالایی هستند و انتقال و خرید این فناوریها دارای سختیهای خاص خود است و از سوی دیگر تهیه این فرآورده‌ها از کشورهای خارجی با هزینه زیادی همراه است، بنابراین توسعه این فناوری و دست یافتن به زیر و بمهای آن ضمن آنکه می‌تواند عرصه سلامت کشور را دچار جهش کند، در اقتصاد نیز اثرات خود را نشان خواهد داد و ضمن جلوگیری از خروج ارز به واسطه واردات، می‌تواند ایران را به عنوان کشوری توانمند در این حوزه فناورانه مطرح کند و صادرات را رونق بخشد.

تولید موشهایی که دارای نقص سیستم ایمنی هستند نیز از دیگر دستاوردهای محققان و پژوهشگران کشورمان است؛ این موشها هم‌اکنون با روشهای مختلفی از جمله نقص ژنتیکی و اخیرا با استفاده از پرتوهای گاما در حال تولید هستند.

اهمیت این موشها در پزشکی فرد محور مشخص می‌شود؛ پیش از دستیابی به چنین فناوری مهمی، داروهای شیمی درمانی مستقیما بر روی بیمار دارای سرطان استفاده می‌شد بدون آنکه مشخص باشد دقیقا ترکیب کدام یک از داروهای شیمی درمانی در از بین بردن تومور سرطانی بیمار موثرتر است.

داشتن فناوری موشهای دارای نقص سیستم ایمنی در کشور باعث توسعه پزشکی فرد محور است به طوریکه می‌توان ابتدا سلولهای سرطانی فرد بیمار را به بدن موش‌های دارای نقص سیستم ایمنی در کشور پیوند زد؛ تومور را درون بدن موش توسعه داد و سپس ضمن مطالعه رفتار تهاجمی تومور در بدن حیوان، ترکیبات مختلفی از داروهای شیمی درمانی را برای از بین بردن تومور مورد آزمون قرار داد تا بهترین ترکیب داروهای شیمی درمانی برای درمان سرطان فرد بیمار مشخص گردد.

این فناوری منحصر به فرد در آینده‌ای نزدیک قابلیت تجاری شدن داشته و می‌تواند روند درمان بیماران سرطانی را دچار تحول ساخته و شانس موفقیت در درمان قطعی را به طور قطعی افزایش دهد.

منبع: تسنیم