گفتگو با دکتر کورش رحیمی درباره ظرفیت‌های سندیکاها برای حل مشکلات صنفی گروه پزشکی

کمرنگ ظاهر شدن نهادهای غیردولتی در حل مشکلات صنفی پزشکان بخش خصوصی، یکی از شکایات همیشگی پزشکان است که گاهی به کم‌کاری اعضای هیات مدیره آن‌ها و گاهی به نقص قوانین نسبت داده می‌شود و در شرایطی که مشکلات صنفی این قشر با چند برابر شدن پذیرش دانشکده‌های پزشکی و دندان‌پزشکی رو به افزایش است، این خلأ بیش از پیش احساس می‌شود و نگرانی‌های مربوط به آن افزایش می‌یابد.
دکتر کوروش رحیمی، نایب‌رئیس انجمن دندان‌پزشکی استان اصفهان و عضو هیات مدیره کانون کارفرمایان این استان، اولین شخصی است که برای حل مشکلات صنفی دندان‌پزشکان اقدام به تشکیل انجمن صنفی کارفرمایی درمانگاه‌های دندان‌پزشکی استان اصفهان کرده که این کار، مقدمه‌ای برای ورود او به تشکیل این نهادهای صنفی برای گروه پزشکی در این استان هم بوده است. حال سندیکاها یا انجمن‌های صنفی کارگری و کارفرمایی، در مقابل انجمن‌های صنفی گروه پزشکی دارای چه ظرفیت‌ها و اختیاراتی هستند که می‌توان برای حل مشکلات این جامعه از آن بهره جست؟ برای یافتن پاسخ این سؤال گفتگویی با دکتر رحیمی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

آقای دکتر رحیمی! با وجود انجمن‌های صنفی پزشکی در کشور، جایگاه سندیکاهای پزشکی چه می‌تواند باشد و آیا این دو در کنار هم موازی‌کاری نمی‌کنند؟
انجمن‌های جامعه پزشکی عموماً علمی هستند و اگرچه برخی از آن‌ها شاخه صنفی هم دارند، اما قانوناً به اسم انجمن صنفی شناخته نمی‌شوند، بلکه در اصل انجمن‌های پزشکی زیرمجموعه وزارت کشور به شمار می‌روند و در اساس‌نامه و گواهی‌نامه‌ای که برای آنان صادر می‌شود هم عبارت انجمن صنفی ذکر نشده بلکه ذکر شده که وزارت کشور مجوز آنان را صادر کرده است.

بنابراین ذکر نشدن عنوان “انجمن صنفی” در گواهی‌نامه انجمن‌های گروه پزشکی که از وزارت کشور مجوز می‌گیرند در اختیارات آنان تغییر ایجاد می‌کند؟
بله. این موضوع باعث می‌شود اساس‌نامه این انجمن‌ها تغییر کند.
اصولاً وزارت کشور رویکرد سیاسی دارد و درگیر مسائل صنفی جامعه پزشکی نیست، بنابراین هدف از تشکیل انجمن‌های زیرمجموعه وزارت کشور این نیست که اعضای آن‌ها از حقوق کارفرمایی و حرفه‌ای خود دفاع کنند. وزارت کشور خود را مسئول درگیری‌های جامعه پزشکی با اداره مالیات و تأمین اجتماعی و اداره کار و غیره نمی‌داند. بلکه دغدغه آن این است که برای هم‌فکری به افراد اجازه تجمع بدهد تا فرصتی برای حل مشکلاتشان به دست خودشان ایجاد شود.

بنابراین نباید از انجمن‌های گروه پزشکی توقع داشت به حل مشکلات صنفی بپردازند؟
گذشته از انجمن‌های صنفی که بحث آن گذشت، در اساس‌نامه‌های صادره از وزارت بهداشت هم اصلاً صحبتی از مسائل صنفی نشده و تنها به مسائل علمی اشاره شده است. چرا که وزارت بهداشت، یک نهاد آموزشی، بهداشتی و درمانی است که نمی‌توان آن را از نظر اقتصادی و صنفی حامی جامعه پزشکی دانست، بلکه این وزارتخانه حامی بهداشت و سلامت مردم است و پزشکان نیروهایی برای رسیدن به این منظور هستند.
به غیر از این دو انجمن که ذکر شد، از نظر قانونی راه سومی هم برای تشکیل انجمن در کشور ما وجود دارد و آن هم گرفتن مجوز از وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی برای تشکیل انجمن‌های صنفی است که با شغل و معیشت کارفرما و کارگر در ارتباط هستند. جامعه پزشکی هم خارج از این مجموعه کارگر و کارفرمایی نیست. چرا که پزشکان هم در جامعه کار اقتصادی می‌کنند و هر جا کار کنند، یا کارگر و یا کارفرما به شمار می‌روند. بنابراین تابع قوانین وزارت کار و سازمان تأمین اجتماعی هستند و با مسائل مالیاتی و اداره دارایی درگیر می‌شوند که رسیدگی به این مسائل در حوزه اختیارات وزارت بهداشت تعریف نشده است. جای این انجمن‌ها با وجود سابقه طولانی که انجمن‌های صنفی و علمی پزشکی در کشور دارند، تا کنون خالی بوده است و بنا بر آنچه گفته شد، می‌توان گفت جامعه پزشکی برای حل مشکلات صنفی خود در بخش خصوصی با یک نقص بزرگ مواجه است.

اما در کنار این انجمن‌های مردم‌نهاد و غیرانتفاعی، سازمان نظام پزشکی چه جایگاهی دارد؟ آیا نمی‌توان گفت این سازمان در زمینه حل مشکلات صنفی جامعه پزشکی پررنگ ظاهر نشده است؟
سازمان نظام پزشکی مدعی است که سازمانی صنفی به شمار می‌رود، اما این ادعا صحیح نیست، چرا که این سازمان اساس‌نامه صنفی ندارد و نمی‌توان آن را مجاب کرد که برای پزشکانش اشتغال ایجاد کند یا مشکلاتشان را با کارفرمایان یا با کارمندانشان حل کند. اگرچه در چند بند از اساس‌نامه سازمان نظام پزشکی ذکر شده است که می‌تواند با مسائل صنفی هم درگیر شود، اما این سازمان در عمل دچار یک تناقض پیچیده است. چرا که اعضا و رئیس آن باید به تائید وزارت بهداشت برسند و حکم ریاست سازمان را هم رئیس‌جمهور باید تنفیذ کند. در ضمن اعضا و مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی نمی‌توانند قوانین آن را تغییر دهند و تنها مجلس و دولت می‌توانند این کار را انجام دهند. بنابراین نمی‌توان این سازمان را صنفی و هیات مدیره آن را نماینده مردم دانست. بلکه با این اوصاف سازمان نظام پزشکی، سازمانی نیمه‌دولتی است و در ضمن نهاد صنفی صد درصد نیست، کما اینکه در سال‌های فعالیت خود، شاید ده درصد توانش را برای حل مسائل صنفی صرف کرده است و باقی هم‌وغم آن حل درگیری‌های جامعه پزشکی با دولت و شکایات از پزشکان و تلاش برای جا انداختن خود در بدنه تصمیم‌گیری‌های دولت بوده است. سازمان نظام پزشکی نهادی است که از طرفی با دولت و از طرفی با بخش خصوصی در ارتباط است. بنابراین در موقعیتی دوگانه قرار دارد که همیشه در حال تلاش برای حفظ تعادل بین آن دو است نمی‌توان آن را مدافع صد در صد صنف خود دانست.

بنابراین نقص قوانین سبب انفعال سازمان نظام پزشکی شده یا این موضوع ناشی از رویکرد خود اعضای آن می‌شود؟
به اعتقاد من قوانین سازمان نظام پزشکی کامل نیست و نیاز به بازبینی کلی دارد. هرچند این سازمان نسبت به بسیاری از سازمان‌های مشابه، قوانین قوی‌تر و دموکراتیک‌تری دارد. به طور کلی سازمان نظام‌مهندسی، اتاق بازرگانی و سازمان نظام پزشکی سه نهاد بسیار قوی ناظر بر مشاغل خصوصی در کشور هستند و من اساس‌نامه سازمان نظام پزشکی را در مقایسه با دو نهاد دیگر دموکراتیک‌تر و قوی‌تر یافتم، اما آن دو بسیار پررنگ‌تر ظاهر شده‌اند و اختیارات بیشتری را از دولت گرفته‌اند؛ در حالی‌که سازمان نظام پزشکی در این زمینه ضعیف‌تر عمل کرده است. برای مثال بر اقدامات وزارت بهداشت از جمله تعیین تعرفه، به‌کارگیری پزشکان، ایجاد فضای کار و حتی توسعه کمی پزشکان نظارت و دخالتی ندارد، درحالی‌که سازمان نظام‌مهندسی بر تمام قراردادهای ساخت‌وسازهای مسکونی و راه‌سازی و پروژه‌های مهندسی نظارت اکید دارد و به جد درگیر است یا نماینده اتاق بازرگانی در تمام معاملات بخش خصوصی دعوت می‌شود و از این معاملات سهم دارد، اما هرگز وزیر بهداشت در جلساتی که با همتایان خود در سایر کشورها دارد، نماینده‌ای از سازمان نظام پزشکی نمی‌‌برد و اساساً وزارت بهداشت سازمان نظام‌پزشکی را در تقابل با منافع بخش دولتی می‌داند.
سازمان نظام پزشکی در اصل کار خود را به صدور پروانه‌های مطب‌ها آن هم با سپردن نظارت به معاونت‌های درمان دانشگاه‌ها محدود کرده است و حتی هنگام صدور پروانه فعالیت، صلاحیت حرفه‌ای پزشکان را بررسی نمی‌کند. در حالی که در همه کشورهای دنیا، بعد از ورود پزشکان به هر استان یا ایالت جدید، صلاحیت علمی و اخلاقی و حقوقی آن‌ها توسط سازمان نظام پزشکی (Medical council) آن منطقه بررسی و آزمون می‌شود. این‌‌ها اختیاراتی هستند که سازمان نظام پزشکی می‌تواند احراز کند، اما این منظور را پیگیری نکرده است.

سندیکاها یا انجمن‌های صنفی چه اختیاراتی در اساس‌نامه خود دارند که می‌تواند خلأهایی که ذکر شد را پر کنند؟
دفاع از حقوق حرفه‌ای زیرمجموعه کارفرمایان هر صنف، در اساس‌نامه انجمن‌های صنفی کارفرمایی آن‌ها ذکر شده است و این انجمن‌ها می‌توانند هر جایی که این صنف درگیری شغلی دارد، نماینده داشته باشند. کانون کارفرمایان که من هم عضو هیات مدیره آن هستم، در استان اصفهان شامل صد و بیست انجمن صنفی می‌شود و در اداره کار نماینده دارد و می‌تواند با هر ارگان و سازمانی که به اشتغال مربوط می‌شود ارتباط برقرار کند. تفاوت انجمن‌های کارفرمایی با انجمن‌های علمی این است که انجمن‌های علمی تنها می‌توانند نظرات خود را بیان کنند، اما شعار سندیکاها این است که نهاد صنفی هستند؛ بنابراین زیرمجموعه کارگری دارند و اشتغال ایجاد می‌کنند و اگر لطمه بخورند، خانواده‌های وابسته به این مشاغل آسیب می‌بینند. وقتی با این شعار به انجام کار صنفی مبادرت بورزیم، سازمان‌های مربوطه مانند اداره کار به ما حق مداخله در امور صنفی را می‌دهند چرا که ما را به عنوان یک کارفرما و نه یک پزشک می‌شناسد. کارفرما هم از نظر دولت کسی است که زیرمجموعه خود را بیمه و بابت آن‌ها مالیات پرداخت کند. بنابراین اگر پزشک حتی یک نفر را بیمه کرده باشد هم می‌تواند خود را به عنوان کارفرما معرفی کند. پزشکان در قالب انجمن‌های صنفی کارفرمایی جرات و جسارت بیشتری برای دفاع از حقوق خود خواهند یافت و عرصه جدیدی را برای اثبات و تفهیم مشکلات جامعه خود به مسئولین به دست می‌آورند.

زمانی که مبادرت به تشکیل انجمن صنفی کردید، آیا با چالش و مانع مواجه شدید یا از ایده شما استقبال شد؟
پیش از من کسی برای دفاع از حقوق صنفی پزشکان این راه را نرفته بود و زمانی که به کانون کارفرمایان پیشنهاد تشکیل این انجمن صنفی را دادم، آنان متعجب شدند که مگر پزشکان هم مشکلات معیشتی و کارگر و کارفرمایی دارند که به دنبال تشکیل سندیکا هستند؟
کانون کارفرمایان و رئیس آن آقای سهل‌آبادی بسیار از ما استقبال کرد و با ما در این راه همکار بود و ما را به ادامه این راه تشویق می‌کرد و به این ترتیب ما توانستیم اولین انجمن صنفی کارفرمایی جامعه پزشکی را در ایران تأسیس کنیم که به‌تبع آن، چند انجمن مشابه مانند انجمن صنفی بیمارستان‌های اصفهان، درمانگاه‌های پزشکی، درمانگران اعتیاد، آزمایشگاه‌ها، تصمیم گرفتند این راه را بروند تا راحت‌تر به نتایج مورد نظر خود برسند و آخرین بار از فیزیوتراپ‌ها درخواست کردیم که به تشکیل انجمن‌ صنفی مبادرت بورزند.
دکتر ایدنی، رئیس شورای عالی سازمان نظام پزشکی طی صحبتی که با هم داشتیم در تائید این حرکت گفتند که به این نتیجه رسیده‌اند که سازمان نظام پزشکی در دفاع از حقوق صنفی جامعه پزشکی ناتوان است و انجمن‌های کارفرمایی صنفی باید برای این منظور تشکیل شوند.

اما گویی تشکیل این سندیکا در تهران موفقیت‌آمیز نبود.
درست است، زیرا این سندیکا نتوانست جامعه پزشکی را در تهران مجاب کند که می‌تواند کارهای قابل توجهی انجام دهد و هیات مدیره آن اختیارات خود را نمی‌دانستند و نتوانستند از آن استفاده کنند.

به عنوان شخصی که در هیات مدیره انجمن صنفی کارفرمایی دندان‌پزشکان در اصفهان حضور دارد، بفرمایید در شهر شما چگونه از ظرفیت‌های این نهاد استفاده شده است و چه ظرفیت‌های بالقوه دیگری در آن وجود دارد که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد؟
این انجمن صنفی در اصفهان با تمام مجموعه‌هایی که جامعه دندان‌پزشکی به نوعی با آن‌ها درگیر است از جمله اداره کار و شهرداری و اداره مالیات و غیره جلسات متعددی داشته است. برای مثال ما هر دو ماه یک بار با مدیر کل اداره کار و در سال چند بار با رئیس کل اداره دارایی و ممیز کل آن جلسه داریم. در این اثناء دریافته‌ایم که آنان اطلاعی از مشکلات شغلی ما ندارند و باید در این زمینه توجیه شوند. چه بسا که پیش از این گمان می‌کردند کلینیک‌های دندان‌پزشکی کارخانه چاپ اسکناس است و زمانی که از معضلاتشان آگاه شدند تعجب کردند.
جامعه پزشکی نباید خود را تافته جدا بافته بداند و اعضای آن گمان کنند که در شان آنان نیست به دنبال حل مشکلاتشان بروند. چرا که اکنون شرایط سخت‌تر شده و رقابت بیشتر شده است و ما هم باید برای به دست آوردن حقوق خود بجنگیم. مسئولین ما این مشکلات را نمی‌دانند و سازمان نظام پزشکی هم نتوانسته است این مشکلات را خوب نمایان کند. چرا که اگر توانسته بود، در سریال‌ها برایمان جوک نمی‌ساختند.البته به اعتقاد من دفاع از حقوق حرفه‌ای و شأن و شخصیت جامعه پزشکی وظیفه سازمان نظام پزشکی بود که در این زمینه اهمال کرد و یا شاید چون خود را تافته جدا بافته می‌دانسته نیازی به دفاع نمی‌دیده است. به‌هرحال بدنه جامعه پزشکی آسیب دیده و تنها راه جبران خسارات گذشته، استفاده از ظرفیت‌های جدید مثل انجمن‌های صنفی کارفرمایی است تا بدون تعارف و با گفتمانی عمومی‌تر و بدون تفاخر به بیان مشکلات بپردازد و خود را واقعی‌تر به مسئولین عرضه کند.

منبع: دندانه