گفتگو با دکتر حسین اکبری، دندانپزشک و مشاور وزیر رفاه درباره انتقادات وارد بر طرح تحول سلامت دهان
طرح تحول سلامت دهان در حال حاضر در چه نقطه‌ای قرار دارد و آیا در راستای سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ حرکت می‌کند؟ این سؤالی بود که از دکتر حسین اکبری، دندانپزشک و مشاور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی پرسیدیم که پاسخ و تحلیل آن را در ادامه می‌خوانید:
- آقای دکتر اکبری! به عنوان عضو هیات مدیره بیمه سلامت بفرمایید طرح تحول سلامت دهان در حال حاضر چه روندی را می‌پیماید و به نظر شما از نظر مبانی علمی آیا در مسیر درست حرکت می‌کند؟
ما در کشور دو بیمه بزرگ داریم که شامل بیمه تأمین اجتماعی و بیمه سلامت ایران هستند. بیمه تأمین اجتماعی که بودجه دولتی ندارد، مدعی است که خدمات دندانپزشکی را با دارایی خود در این حوزه، یعنی یونیت‌ها و دندان‌پزشکانی که در اختیار دارد، کما فی‌سابق ارائه می‌دهد و همان‌طور که می‌دانیم خدمت تحت پوشش آن کشیدن دندان است، اما بیمه سلامت ایران که بودجه دولتی دارد، طبق توافق‌نامه‌ای با وزارت بهداشت، به یک‌باره بودجه‌ای را تقبل می‌کند و وزارت بهداشت خدمات بهداشتی و درمانی دندانپزشکی و تجهیز شبکه را با این بودجه انجام می‌دهد و در نهایت آماری به بیمه سلامت ارائه می‌کند. در اصل طرح تحول سلامت دهان، در بیمه سلامت به این شکل جلوه کرده است و در تفاهم‌نامه سال ۹۳، از مجموع ۲۲ هزار میلیارد ریال اعتبار، ۴ درصد، در تفاهم‌نامه سال ۹۴، از مجموع ۲۲۴۳۵ ریال اعتبار، ۷ درصد و در تفاهم‌نامه سال ۹۵، از مجموع ۳۰ هزار میلیارد ریال اعتبار، ۵ و نیم درصد به خدمات سلامت دهان و دندان اختصاص یافته است که بنا بر این شد بعد از پایش عملکرد دانشگاه‌ها میزان تعدیلات از این مبالغ کسر شود.
آقای وزیر در رونمایی از طرح تحول سلامت دهان، وعده تجهیز سه هزار یونیت را در بیمارستان‌های دولتی دادند و پیش از آن، در مصاحبه‌ای گفته بودند از آنجا که بیش از ۹۰ درصد خدمات دندانپزشکی در بخش خصوصی انجام می‌شود، باید برای رقابت با این بخش، بخش دولتی را در این زمینه تقویت کنیم. ایشان همچنین گفته بودند که حدود ۲۰ درصد پرداخت از جیب مردم به هزینه‌های دندانپزشکی مربوط می‌شود و باید این قسمت از خدمات سرپایی را از جهت کاهش تعرفه و کاهش پرداخت از جیب مورد توجه قرار دهیم و قدم بعد این است که پوشش بیمه‌ای دندانپزشکی را افزایش دهیم.
البته در نهایت آن ۳ هزار یونیت موعود تا پایان سال ۹۵ به هزار یونیت تقلیل پیدا کرد و من فکر نمی‌کنم در مقام عمل تا کنون ۱۰۰ یونیت هم تجهیز شده باشد.
من از نظر مبانی، به شدت با این دیدگاه که دولت تصدی‌گری را در امر سلامت دهان و دندان از بخش خصوصی به سمت خودش ببرد مشکل دارم. چرا که این، راه ارتقاء سلامت دهان و دندان مردم ایران نیست و در اصل تجربه شکست‌خورده کشورهایی است که از آن عقب‌نشینی کرده‌اند و سپس بر روی خدمات سطح یک، یعنی خدمات پیشگیرانه که ورود بیماریهای دندان را به سطح دو و سه مهار می‌کند تمرکز کرده‌اند و در این راه هم توفیقات فراوانی به دست آورده‌اند.
- به هر حال در کشور ما بار خدمات درمانی دندانپزشکی که بر روی زمین مانده، بار سنگینی است. چرا نباید دولت سهم خود را در ارائه این خدمات افزایش دهد؟
چرا که دولت‌ها نمی‌توانند در درمان پوسیدگی توفیق حاصل کنند و حتی اگر دندانپزشکی را رایگان کنند، به افزایش و رونق پوسیدگی کمک کرده‌اند. وظایف دولت‌ها، مهار پوسیدگی است که راه‌های آن در دنیا شناخته شده است که مهم‌ترین آن تمرکز بر روی تغذیه است. خط مشی کشورهای توسعه یافته در استفاده بهینه از منابع این است که با مالیات گذاشتن بر نوشیدنی‌های گازدار و شیرین و مواد آسیب‌رسان به سلامت دهان و دندان، یارانه دادن بابت لوازم بهداشتی کمک‌کننده به حفظ بهداشت دهان و تحت پوشش قرار دادن کودکان تازه متولد شده و مادران باردار در این جهت گام بردارند و اگر هم بحث ارائه خدمات و پوشش بیمه‌ای مطرح شده، دیدگاه سلامت محور و پیش‌گیری محور داشته و در سنین زیر ۱۴ سال اعمال شده است. در نهایت هم در این کشورها بیمه‌های مکمل برای سنین بالاتر با شرایطی وارد عرصه خدمات دندانپزشکی می‌شوند و به این ترتیب ایجاد رقابت در دل خود بخش خصوصی انجام می‌گیرد.
بنابراین نمی‌شود ما در پزشکی شعار بدهیم که بیمارستان‌ها باید خصوصی شوند چرا که بیش از ۸۰ درصد خدمات بخش پزشکی را دولت ارائه می‌دهد و بیمارستان‌های دولتی آن‌قدر فرسوده شده است که بازسازی آن‌ها بیش از ۱۰۰ سال طول می‌کشد و از طرف دیگر بگوییم باید برای ایجاد رقابت در خدمات دندانپزشکی که به هر دلیل در تمام دنیا در بخش خصوصی رشد و نمو پیدا کرده است، سهم بخش دولتی را افزایش بدهیم و به این ترتیب خلاف آنچه که در پزشکی مدعی هستیم اجرا کنیم، چرا که قطعاً نتیجه‌ای جز هدر دادن منابع و عدم توجه به سلامت مردم نخواهد داشت. خدمات درمانی دندانپزشکی بهتر است اصلاً شروع نشوند؛ زیرا زمانی که شروع می‌شوند، دندان تا آخر عمر واجد آسیب باقی می‌ماند و هر خدمتی مقدمه خدمت بعدی می‌شود. پس عقلایی است که وزارت بهداشت طوری عمل کند که پوسیدگی را مهار کند نه اینکه فکر کند باید آن را درمان کند و اگر هم قرار است این کار را انجام دهد، در قشرهای خاص و با هدف کاهش DMFT باشد. خدمات سطح ۳ سلامت دهان که همان خدمات تخصصی هستند، مانند چاه ویلی است که هرچه در آن بودجه بریزیم پر نمی‌شود. بنابراین به جای پرداختن بیشتر و بیشتر و بیشتر به درمان، باید به داد اطفال رسید که به پوسیدگی دچار نشوند.
- آیا پرداختن به درمان بیماریهای دهان و دندان، کشور را به چشم‌انداز ۱۴۰۴ نزدیک نمی‌کند؟
خیر. چرا که این شاخص‌ها هستند که جایگاه کشورها را مشخص می‌کنند و نه بیلان و اعداد و ارقام. بر اساس فرمول سازمان جهانی بهداشت، کارکردهای نظام سلامت، اول تولیت، دوم تولید منابع، سوم تدارک خدمت و چهارم تأمین مالی حوزه سلامت است که این ۴ کارکرد، ۳ پیامد دارند و این پیامدها هستند که می‌سنجند آیا این کارکردها درست انجام گرفته‌اند یا خیر.
اولین این پیامدها، ارتقای شاخص‌های سلامت است که توسط سازمان جهانی بهداشت در حوزه پزشکی و دندانپزشکی تعریف شده است، دومین پیامد، پاسخگویی به انتظارات غیر طبی مردم از جمله تکریم و احترام بیمار و رعایت حقوق شهروندی در مراکز درمانی و سومین پیامد هم ایجاد تناسب عادلانه بین مردم از نظر تأمین هزینه خدمات است. ما زمانی می‌توانیم بگوییم طرح تحول سلامت موفق شده است که موفقیت خودمان را در این ۳ پیامد نشان بدهیم. نکته مهم دیگر این است که در دندانپزشکی از بین این ۳ پیامد، رتبه اول به شاخص سلامت اختصاص دارد. یعنی اگر در کشوری پرداخت از جیب کاهش یابد و شاخص DMFT تغییر نکند، ارزش چندانی ندارد.
شاخص DMFT در ۲۰ کشوری که بنا است ایران در سال ۱۴۰۴ در بین آن‌ها به رتبه اول سلامت دهان دست پیدا کند مشخص است و در حال حاضر در کشور ما وضعیت خوبی ندارد. با ارائه خدمات دندانپزشکی هم در بهترین حالت، جزء D یعنی پوسیدگی، به جزء F یعنی پرکردگی تغییر می‌کند. یعنی شاخص تکان نمی‌خورد و اگر یک نظام سلامت می‌خواهد این شاخص را تغییر دهد، باید پوسیدگی را مهار کند. این شعار نیست و می‌توانیم این شاخص را با اقداماتی زودبازده‌تر از زمان طولانی که درمان می‌برد بهبود ببخشیم، اما چگونه می‌توان این کار را کرد؟ هم‌اکنون به ازای هر کودکی که به دنیا می‌آید یک پروتکل کنترل پوسیدگی در دنیا تبیین شده است. برای مثال، ما می‌توانیم توسط بهورزها، در همان شبکه‌ای که واکسیناسیون کودکان را انجام می‌دهد، پوسیدگی را کنترل کنیم و مادران باردار را تحت پوشش خدمات دندانپزشکی ببریم، چرا که میکروب پوسیدگی از مادر به فرزند منتقل می‌شود. پیشنهاد من به وزیر بهداشت این بوده است که با توجه به میزان موالید سالیانه، به این طریق می‌توانیم تا سال ۱۴۰۴ قریب به ۲۰ میلیون نفر در کشور داشته باشیم که فاقد پوسیدگی دندان هستند این شاخص سلامت دهان و دندان ایرانیان را با هزینه بسیار کمتر جا به جا می‌کند.
خدمات دندانپزشکی لاینحل الی یوم‌القیامه است و باید به مردم برای حفظ سلامت و مبارزه با پوسیدگی دندان توانمندی داد، چرا که آنان هزینه‌های زیادی برای بیماری‌هایی صرف می‌کنند که قابل پیش‌گیری است. حالا ما بنشینیم کوریکولوم دندانپزشکی را عوض کنیم و دوره‌های تخصصی را زیاد کنیم و در دورترین دهات متخصص ببریم. این اقدامات همه و همه در راستای نگاه بالینی به سلامت هستند که در پزشکی خطا و در دندانپزشکی خطا اندر خطا است.
منبع: دندانه
