دکتر علی کاظمیان
PhD سلامت دهان و استادیار دانشکده دندانپزشکی مشهد
در شهریورماه سالی که گذشت یعنی سپتامبر ۲۰۱۶، فدراسیون بین‌المللی دندانپزشکی، FDI، تعریف جدیدی برای «سلامت دهان» (oral health) عرضه کرد. این تعریف را می‌توان مبنایی دانست برای بازتعریف میثاق مشترک ما دندانپزشکان، بالاخص اگر ارتقاء سلامت دهان بیماران و جامعه را به مثابه بالاترین و کلیدی‌ترین رسالت صنف دندانپزشکی به رسمیت بشماریم. از این رو خوانش دسته‌جمعی تعریف جدید «سلامت دهان» شاید بایسته‌ترین اقدام ما برای روز جهانی دندانپزشکی باشد.
بر اساس این تعریف جدید، «سلامت دهان امری چندوجهی‌ست و عبارت است از توانایی سخن گفتن، لبخندزدن، بوییدن، چشیدن، لمس کردن، جویدن، بلعیدن و ابراز طیفی از احساسات از طریق صورت با اعتماد به نفس و بدون درد، ناراحتی و بیماری‌های مجموعه کرانیوفاسیال.»
مشخصه‌های دیگری که در ادامه به این تعریف افزوده شده است به شرح زیر هستند.
سلامت دهان:
- جزئی بنیادین از سلامت و نیک‌بودگی جسمی و ذهنی‌ست که در طیفی متاثر از ارزشها و نگرشهای افراد و جوامع مندرج می‌شود.
- جنبه‌های فیزیولوژیک، اجتماعی و روانی کلیدی در کیفیت زندگی را بازمی‌نماید.
- از تجربه‌ها، ادراکات و انتظارات متغیر فرد و توانایی او در سازگاری با شرایط تاثیر می‌پذیرد.
به راستی اهمیت تعریف جدید سلامت دهان چیست؟ آیا نکته یا تاکید ویژه‌ای در آن مستتر است که شایسته توجهی ویژه می‌سازدش؟ به گمان من بله! اهمیت اصلی این تعریف تاکید تمام عیار بر “کارکردها”ی دندان و حفره دهان در زیست روزمره انسان است. یعنی توجه به اهمیت وضع دهان و دندان در ارتقاء کیفیت زندگی افراد، و گذر از رویکردی که برخی به طنز آن را “دندانهای هالیوودی” می‌خوانند. توجه اصلی در این تعریف جدید به این معطوف شده است که مساوی دانستن سلامت دهان با بهره‌مندی از ۳۲ دندان سالم و مستقیم و درخشان از منظر سلامت عمومی نه ممکن است و نه معقول. آنچه آدمیان نیاز دارند این است که بتوانند خوب بجوند، خوب سخن بگویند، با خیالی راحت لبخند بزنند، و همه کارکردهای دهانی دیگر را به حدی قابل قبول و چه بسا مطلوب انجام دهند. بیایید برای اینکه اهمیت تعریف جدید را دریابیم آن را با تعاریف کلاسیک سلامت دهان مقایسه کنیم. عبارت زیر، برای مثال، تعریفی‌ست که در وب‌سایت سازمان جهانی سلامت، WHO، برای سلامت دهان ارائه شده:
«وضع و حالی رها از درد مزمن دهانی و صورتی، سرطان دهان و گلو، زخمهای دهانی، ناهنجاریهای مادرزادی از فبیل شکاف کام و لب، بیماری‌های لثه‌ای، پوسیدگی دندانی و بی‌دندانی، و سایر بیماری‌ها و ناخوشی‌هایی که حفره دهان را تحت تاثیر قرار می‌دهند.» و این نمونه‌ای است از تعاریفی که سلامت دهان را با «نبود بیماری دهان و دندان» تقریبا یکسان می‌انگارند. حال آنکه FDI در تعریف ۲۰۱۶ عملکرد مناسب دندانها و حفره دهان را مقدم بر نبود پوسیدگی و بیماری دهان برشمرده است.
تعریف جدید سلامت دهان برای دندانپزشکان این پیام را به همراه دارد که آنچه باید ما را در طبابتمان همواره دل‌مشغول بدارد چیزی نیست جز ارتقاء “کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان».
منبع: دندانه
