آرزوی دیرینه لبخند مهربانی
مهدی کدخدازاده. پریودنتیست، دبیر اجرایی سیزدهمین کنگره انجمن پریودنتولوژی ایران
ثبات و پایداری دندان درون دهان، توسط استخوان و الیافی که دندان را به استخوان متصل می‌کند، تامین می‌شود. الیاف پریودنتال برای حفظ سلامت دندان‌ها ضروری است. در صورت تجمع باکتری و تشکیل پلاک باکتریایی در اطراف دندان‌ها، این الیاف دچار التهاب و عفونت شده و با تخریب استخوان زیرین به لق‌شدن و از دست‌دادن دندان‌ها منجر می‌شود. به بافت نرمی که دور تا دور دندان را در بر گرفته است، «لثه» و به مجموع لثه، استخوان پشتیبان و الیاف نگهدارنده دندان، «پریودنشیوم» می‌گویند. علم پریودنتولوژی به بررسی این بافت‌ها در سلامت و بیماری می‌پردازد. به‌دلیل آنکه ماندگاری و عملکرد درست دندان‌ها و سیستم جونده، به‌بافت‌های نگهدارنده آن وابسته است، به این مباحث در دندانپزشکی بسیار توجه می‌کنند. این علم برای حفظ و ارتقای کیفیت زندگی تمامی گروه‌های سنی در جوامع مختلف انسانی کارساز است. به متخصصان این رشته پریودنتیست می‌گویند.
نشانه‌های بیماری لثه و پریودنشیوم
شایع‌ترین نشانه ظاهری بیماری‌های التهابی لثه، خونریزی و تغییر رنگ لثه است. لثه‌های ملتهب به رنگ قرمز درمی‌آیند و با کوچک‌ترین تحریکی خونریزی می‌کنند. باید با مراجعه منظم هر سه ماه یک‌بار به دندانپزشک، از سلامت دندان و لثه اطمینان حاصل کرد. با تجمع میکروارگانیسم‌‌های بیماری‌زا روی دندان به‌دلیل بهداشت ناکافی، بافت‌های عمقی‌تر درگیر و الیاف پریودنتال تخریب می‌شوند و چسبندگی لثه به دندان کم شده و پاکت پریودنتال تشکیل خواهد شد. با رسیدن التهاب به استخوان، تحلیل استخوان رخ می‌دهد که غیرقابل برگشت است و درمان آن نیازمند استفاده از روش‌های درمانی تخصصی است.
راه‌های پیشگیری
ساده‌ترین راه درمان، پیشگیری از بروز بیماری است. باید با استفاده از مسواک و نخ دندان، پلاک‌های پر از باکتری را از روی دندان‌ها برداشت. اگر پلاک‌ها روی دندان بمانند تبدیل به جرم‌های سخت می‌شوند که دیگر با مسواک برداشته نخواهند شد. در این حالت، جرم‌گیری یعنی تمیزکردن سطح دندان از رسوبات سفت‌شده بر آن، یک درمان پیشگیرانه است که مانع پیشرفت بیماری پریودنتال خواهد شد. هرچند، در صورت درگیری الیاف عمقی یا تحلیل استخوان، لزوم کنارزدن بافت لثه و انجام جراحی برای اصلاح نواقص غیرقابل برگشت مطرح می‌شود. حفظ نتایج درمان و جلوگیری از عود بیماری هم نیازمند رعایت بهداشت و مراجعات دوره‌ای منظم است.
درمان‌های غیرجراحی
در غالب موارد، دندانپزشک یا پریودنتیست شما، درمان را با روش‌های غیرجراحی آغاز می‌کند. این درمان‌ها شامل جرم‌گیری، برداشت بافت لثه‌ای ملتهب (کورتاژ)، درمان ضد میکروبی شامل آنتی‌بیوتیک و دهانشویه‌های شیمیایی یا گیاهی، اصلاح تماس‌های بین دندانی و کنترل شرایط سیستمیک مانند دیابت، تغییرات هورمونی و مصرف داروهایی است که می‌تواند در روند بیماری پریودنتال اثرگذار باشد. از آنجا که عفونت‌های پریودنتال به‌راحتی وارد جریان خون می‌شوند، ماندگاری این بیماری می‌تواند برای بیماران قلبی و دیابتیک و نیز سلامت مادر و جنین زنان باردار خطرناک باشد. انجام به‌موقع و درست درمان‌های غیرجراحی ضمن بازگرداندن سلامت بافت‌های نگهدارنده دندان، باعث بهبود شرایط سیستمیک نیز می‌شود. از این‌رو است که معاینات پریودنتال و درمان‌های غیرجراحی برای تمامی بیماران دیابتیک و نیز مادران باردار لازم است.
درمان جراحی
منطق درمان‌های جراحی پریودنتال به شکل ساده این است که با کنارزدن لثه به بافت‌های عمقی‌تر دسترسی پیدا شود تا عمل جرم‌گیری و رفع نواقص ایجادشده بر اثر بیماری ممکن شود. البته موارد کاربرد جراحی‌های پریودنتال بسیار گسترده‌تر است و شامل انواع زیر می‌شود: جراحی افزایش طول تاج به‌منظور آماده‌سازی دندان برای ترمیم نهایی، پیوند بافت نرم برای بازسازی لثه از دست‌رفته یا درمان تحلیل لثه، برداشت ضایعات بافت نرم با لیزر، بازسازی استخوان پشتیبان دندان، کشیدن محافظه‌کارانه دندان و حفظ استخوان، بازسازی استخوان بی‌دندان، پیوند استخوان در زیر غشای سینوس فک بالا با هدف ممکن ساختن کاشت ایمپلنت، کاشت ایمپلنت و درمان جراحی بافت‌های بیمار اطراف ایمپلنت و…
درمان‌های بازسازی‌کننده
پریودنتیست شما با توجه به نوع تحلیل استخوان دست به انتخاب روش درمان خواهد زد. در بسیاری از موارد امکان بازسازی استخوان از دست رفته با کمک پیوندهای استخوان مصنوعی وجود دارد. حتی اگر دندان غیرقابل نگهداری تشخیص داده شود، بهتر است که حفره برجای مانده پس از کشیدن دندان با مواد مخصوص پر شود تا استخوان طبیعی ساخته شده و امکان درمان‌های مطمئن‌تر همچون ایمپلنت فراهم باشد.
موفقیت درمان‌های ایمپلنت
بازسازی دندان از دست رفته با موادی مشابه ریشه و تاج دندان طبیعی، یک آرزو بوده و هست. اگرچه با تحقیقاتی که در زمینه سلول‌های بنیادی انجام می‌گیرد می‌توان به‌ساخت دندان برای افراد بی‌دندان اندیشید، اما کارسازترین درمانی که اکنون در دسترس است استفاده از ایمپلنت‌های دندانی است. ایمپلنت‌ها مواد زیست‌سازگاری از جنس تیتانیوم در ابعادی شبیه ریشه دندان هستند که در داخل استخوان کار گذاشته می‌شوند. به‌دلیل توانایی بالای تیتانیوم در برقراری ارتباط بیولوژیک با استخوان و انتقال نیرو می‌توان روی این پایه‌های مصنوعی انواع پروتزهای نیمه‌متحرک (اوردنچر) یا ثابت (مشابه روکش روی دندان) را تهیه کرد. اگرچه موفقیت درمان‌های ایمپلنتی بسیار بالاست، اما موارد متعددی از بیماری بافت اطراف ایمپلنت نیز گزارش می‌شود.
اگر بیمار از نظر سلامت عمومی در وضعیت پایداری باشد و عوامل خطرسازی همچون مصرف سیگار باعث اخلال در روند ترمیم بافت نشود، امکان کاشت موفقیت‌آمیز ایمپلنت و اتصال محکم آن به استخوان بسیار بالاست. مشکل، زمانی بروز می‌کند که پس از ساخت پروتز، بیمار و درمانگر از پیگیری درمان غفلت می‌کنند و تجمع پلاک باعث بروز التهاب در بافت‌های اطراف ایمپلنت می‌شود. تقریبا مشابه آنچه در مورد دندان‌های طبیعی و بیماری پریودنتیت گفته شد، تجمع پلاک در کنار ایمپلنت‌های کاشته‌شده نیز می‌تواند باعث جدا شدن بافت نرم از کنار ایمپلنت و تحلیل استخوان پشتیبان آن شود. بنابراین باید با دقت کافی در طراحی و انجام درمان از تحویل یک پروتز متکی بر ایمپلنت کارآمد و بهداشتی اطمینان حاصل کرد و سپس با مراجعات دوره‌ای و رعایت کامل بهداشت با وسایل خاصی که درمانگر تجویز می‌کند، دوام نتایج درمان را تضمین کرد.
منبع: روزنامه شرق
