کدام زمین بازی: پیشگیری یا درمان؟
دکتر علی کاظمیان
PhD سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی
استادیار دانشکده دندانپزشکی مشهد
«باید برای بخش خصوصی در حوزهی دندانپزشکی رقیب [دولتی] ایجاد کنیم.» این جمله را اخیرا به نقل از وزیر محترم بهداشت خواندم. بر این اساس گویا تصمیم بر آن است که «ظرفیت دولت در حوزه دندانپزشکی از هفت درصد به ۲۵ درصد افزایش پیدا کند.» و این مطابق گفتهی قائممقام وزیر، یعنی خرید «هزار یونیت دندانپزشکی که [تا چندماه دیگر] به سه هزار افزایش می‌یابد.»
در این یادداشت کوتاه برآنم پنج پرسش مختصر پیش روی این سیاست طرح کنم:
یک- آیا اتخاذ این سیاست بدین معناست که دولت در حیطهی دندانپزشکی کارکرد ارائهی خدمات (Provision) را بر کارکرد حاکمیتی و تولیت (Stewardship) ترجیح داده است؟
دو- به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین مقاصد (و شاید مهم‌ترین قصد) مسوولان وزارت بهداشت از خرید این یونیت‌ها (مطابق گفتهی وزیر) «کنترل تعرفه‌ها» ست. آیا اینکه دولت تاکنون نتوانسته با خدمات دولتی هزینههای بالای بخش خصوصی دندانپزشکی را کنترل کند به راستی ریشه در تعداد اندک یونیتهای دندانپزشکی داشته است؟ آیا دولت نمی‌توانست از طریق اصلاح روشهای پرداخت به دندان‌پزشکان طرحی یا اصلاح قوانین، فعالیت بخش دولتی را پررونق‌تر کند؟ در حالی بر اساس گفتهی رییس اداره سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت «در مراکز درمانی [دولتی] ۴ هزار یونیت دندانپزشکی فعال است.» آیا سیاست رقابتی دولت با بخش خصوصی برای کنترل تعرفه‌ها نمی‌توانست با یونیتهای دندانپزشکی موجود آغاز/پایلوت شود و دولت در صورت موفقیت در فاز نخست به رقابت با بخش خصوصی اقدام کند؟
سه- برای فعال کردن بخش دندانپزشکی در بیمارستان‌ها کدامیک از این دو سیاست کارآ‌تر است: دولت (مطابق سیاست اعلامشده) خود در مقام تجهیزکننده و ارائه دهندهی خدمات دندانپزشکی قرار گیرد یا اینکه دولت در مقام خریدار خدمت، ارائهی خدمات دندانپزشکی در بیمارستان‌ها را در بخش خصوصی به مزایده بگذارد؟ آیا جایگاه تولیگری دولت اقتضا نمی‌کند دولت به جای «ارائه دهندهی خدمت» در مقام «خریدار خدمت و ناظر بر ارائه خدمات» قرار گیرد؟
چهار- آیا هزینهی بالای خرید و تجهیز سههزار یونیت دندانپزشکی به اثربخشی حاصل از آن «می‌ارزد»؟ به تعبیری آیا این سیاست در قیاس با سیاستهای بدیل از آزمون هزینه-اثربخشی و کارآیی (Efficiency) سربلند بیرون می‌آید؟
پنج- در این بازار پررونق دندانپزشکی که سکهی رایج «درمان هرچه بیشتر» است و «پیشگیری» را به ثمن بخس هم نمی‌خرند، دولت باید بیشتر دلمشغول کدام باشد؛ پیشگیری یا درمان؟ آیا نه اینکه افزایش یونیتهای دندانپزشکی بیش و پیش از آنکه متناظر با «پیشگیری» از بیماریهای دندانی باشد به معنای توسعه «درمان» است؟ و نه اینکه افزایش یونیتهای دندانپزشکی مفهوم غالب پیشگیری را از سطح یک به سطح سه متمایل می‌کند؟
اینک که بازار دندانپزشکی در مسیر «درمان» بیمهابا می‌تازد، آیا بهتر آن نیست که دولت پرچم بر زمین ماندهی پیشگیری را برافرازد و به آن دسته از سیاستهای حاکمیتی معطوف شود که شیوع بیماریهای دندانی را کاهش می‌دهد؟ آیا بهتر آن نیست که مسوولان دولتی به جای خرید سه هزار یونیت دندانپزشکی، مثلا، دلمشغول تصویب طرحی برای افزایش مالیات بر نوشیدنی‌ها و خوراکیهای شیرین باشند؟ وزیر بهداشت گفتهاند دولت می‌خواهد رقیب بخش خصوصی باشد؛ آیا بهتر آن نیست که دولت اساسا در زمین دیگری بازی کند: پیشگیری، و نه درمان؟
منبع: دندانه
