ساليان درازي است که در علم دندان‌پزشکي تاثير فلورايد به‌عنوان يک ماده پيشگيري‌کننده از پوسيدگي دندان به اثبات رسيده است. شايد بزرگ‌ترين کمک به بهبود سلامت دنداني کودکان سرتاسر دنيا کشف و کاربرد فلورايد به‌عنوان يک اقدام پيشگيري از پوسيدگي باشد.
فلورايد يک ماده معدني است که در طبيعت و در بسياري از مواد غذايي مانند چاي، آب، غذاهاي دريايي، انواع سبزي و... وجود دارد. اين ماده در ساختار برخي بافت‌هاي بدن انسان مانند استخوان‌ها و دندان‌ها تجمع مي‌يابد. اما با توجه به پخش شايعاتي در فضاي مجازي و ايجاد سوالات و ابهاماتي براي والدين در صفحه «درمانگاه» اين هفته به تاثير فلورايد روي دندان‌ها و روش‌هاي درست استفاده از آن مي‌پردازيم.
چه تفاوتي بين جذب موضعي و جذب سيستميک فلورايد هست؟
در صورتي که فلورايد به‌صورت خوراکي از منابع مختلف وارد بدن شود، از مسير معده-روده‌اي داخل خون سپس در استخوان‌ها و دندان‌ها انباشته يا از طريق کليه دفع ميشود. اين روند «جذب سيستميک فلورايد» ناميده ميشود. در استفاده موضعي که فلورايد صرفا روي دندان‌ها زده ميشود، مکانيسم اثر متفاوت است. در اين حالت فلورايد مانع از دست رفتن مواد معدني سطح دندان ميشود و اگر شروع پوسيدگي در نقاطي از ميناي دندان وجود داشته باشد، فلورايد با معدني کردن دوباره اين نقاط از پيشرفت پوسيدگي جلوگيري ميکند.
همچنين فلورايد روي ميکروارگانيسم‌هاي دهاني موثر است و سبب کاهش توليد اسيد توسط اين ميکروارگانيسم‌ها ميشود. از طرفي، فلورايد وارد ميناي دندان‌هاي تازه رويش يافته ميشود و باعث افزايش معدني شدن(اصطلاحا بلوغ مينا) و کاهش آسيب‌پذيري نسبت به پوسيدگي خواهد‌شد. پس فلورايد نه‌تنها در پيشگيري از ضايعه جديد پوسيدگي روي دندان موثر است، بلکه در توقف يا حداقل کند کردن روند پيشروي ضايعات پوسيدگي فعال اوليه روي سطح دندان نقش مهمي دارد.
آيا فلورايدتراپي براي همه کودکان ضروري است؟
بله، کاربرد موضعي فلورايد در مطب دندان‌پزشکي براي تمامي کودکان و نوجوانان پيشنهاد ميشود حتي اگر کودکي پوسيدگي دندان نداشته باشد، فلورايد موضعي به‌عنوان وسيله‌اي براي افزايش مقدار فلورايد ميناي دندان تازه رويش يافته و افزايش مقاومت اين دندان‌ها در برابر پوسيدگي توصيه ميشود.
آيا فلورايدتراپي فقط براي کودکان استفاده ميشود؟
نه، اين کار براي بالغان هم موثر است. زيرا فلورايد نه‌تنها در پيشگيري از ضايعه جديد پوسيدگي روي دندان موثر است، بلکه در توقف يا حداقل کند کردن روند پيشروي ضايعات پوسيدگي فعال اوليه روي سطح دندان نقش مهمي دارد.
فلورايد تراپي باعث پيشگيري از پوسيده شدن دندان‌ها ميشود
فلورايدتراپي چگونه انجام ميشود؟
اين کار در مطب دندان‌پزشکي با انواع مختلف فلورايد که مي‌تواند به‌صورت ژل ، کف يا موادي به نام «وارنيش» باشد، انجام مي‌گيرد. اين مواد را دندانپزشک روي دندان‌ها مي‌زند. معمولا ژل‌ها و کف‌ها با وسايل مخصوص داخل دهان قرار داده مي‌شوند و 4 دقيقه بايد داخل دهان باقي بمانند ولي وارنيش‌ها با وسايلي مانند قلم مو صرفا روي دندان‌ها زده مي‌شوند. انجام اين کار نيازي به بي‌حسي دندان‌پزشکي ندارد و براي کودک دردناک نيست. اغلب فلورايدها با طعم‌هاي مختلفي که براي کودک آزار‌دهنده نباشد، ساخته مي‌شوند. انتخاب نوع روش فلورايدتراپي طبق صلاحديد دندانپزشک است.
آيا ممکن است فلورايدتراپي باعث مسموميت شود؟
نه، در فلورايدتراپي موضعي که در مطب دندان‌پزشکي انجام ميشود، فلورايد به ميزان مشخص و با رعايت اصول خاصي استفاده ميشود بنابراين بلع فلورايد به حداقل مي‌رسد و هيچ‌گونه احتمال مسموميتي وجود ندارد. مسموميت فلورايد در استفاده سيستميک آن هم در صورت بلع مقادير بسيار بالا ايجاد ميشود که بسيار نادر است.
فلوروزيس دنداني چيست؟
در صورتي که در زمان تشکيل دندان‌ها فرد در محيطي باشد که آب آشاميدني داراي ميزان فلورايد بالاتر از حد مجاز باشد، دندان از طريق جريان خون ميزان بالاي فلورايد را دريافت ميکند و اين ميزان بالاتر از حد مجاز موجب تغيير ترکيب کريستال‌هاي مينايي ميشود و دندان پس از رويش نماي گچي شکل پيدا ميکند يا داراي لکه‌هاي قهوه‌اي ميشود. اين نما معمولا در همه دندان‌هايي که در زمان تشکيل در معرض آب آشاميدني با فلورايد بالا باشند، ديده ميشود و ممکن است تعدادي از دندان‌ها يا همه دندان‌هاي فرد دچار اين نما باشند. فلوروزيس با فلورايدتراپي موضعي در مطب دندان‌پزشکي اتفاق نخواهد افتاد.
آيا ممکن است فلورايدتراپي براي کودک عوارض داشته باشد؟
نه، فلورايدتراپي در مطب دندان‌پزشکي هيچ‌گونه عارضه‌اي ندارد.
فلورايدتراپي در چه فواصلي بايد انجام شود؟
معمولا دندانپزشک برحسب وضعيت دندان‌هاي کودک فواصل انجام فلورايدتراپي را تعيين ميکند. فواصل بين 4 تا 6 ماه براي بيشتر کودکان مناسب است.
آيا دهانشويه‌هاي حاوي فلورايد واقعا کاربرد و کارآيي دارند؟
اين دهانشويه‌ها فقط براي کودکان بالاي 6 سال توصيه ميشود. اغلب اين دهانشويه‌ها حاوي سديم‌فلورايد هستند. نظارت درست والدين هنگام استفاده از دهانشويه توسط کودک و آموزش خارج کردن کامل دهانشويه از دهان در پيشگيري از پوسيدگي دندان‌ها موثر است.
آيا فلورايد موجود در خميردندان کافي‌است؟
خميردندان‌ها حاوي مقاديري از فلورايد هستند، ولي اين فلورايد به‌تنهايي براي پيشگيري از پوسيدگي دندان‌هاي کودک کافي نيست و بهتر است دندانپزشک برحسب وضعيت کودک فلورايدتراپي را انجام دهد.
منبع: هفته نامه سلامت
