دکتر هاله ذکایی
متخصص بیماری های دهان فک و صورت

از آنجا که موضوع این شماره اختصاص به زنان دارد بد نیست در مورد اختلالاتی که در جنس مونث شیوع و بروز بیشتری دارند ، صحبت شود.
فیزیولوژی بدن یک زن به دلیل فنوتیپ کاملا متفاوت با مرد، در طول حیات با بلوغ، بارداری و یائسگی دستخوش تغییرات و ایمبالانس‌هایی می‌شود که به شکل مستقیم یا غیر مستقیم می‌تواند بر سلامت او تاثیر گذار باشد.
هورمون‌ها علت اصلی و پاتوفیزیولوژی اختلالاتی هستند که بیشتر جنس زن را گرفتار می‌کند؛ از جمله استروژن، پروژسترون و آندروژن‌های غده فوق کلیه و تستوسترون. هورمون‌ها از طریق واسطه‌های التهابی تخریب یا بازسازی ایمونولوژیک عملکرد خود را اعمال و تاثیرات خود را می‌گذارند. معروف‌ترین واسطه‌های التهابی که همه آنها را می‌شناسیم TNFها، TGFها، INFها و… هستند. هورمون‌های مذکور در تعامل با سایر هورمون‌ها، یون‌ها و ترکیبات مهم بدن این تشکیلات را راه‌اندازی می‌کنند.
صرف نظر از بیماری‌هایی که به شکل ژنتیکی فقط در زنان بروز می‌یابد، بسیاری از اختلالات با مناسب بودن شرایط محیطی حادث می‌شوند که بسیاری از آنها شرایط مناسب ژنتیکی را نیز می‌طلبند. بیماری‌های خود ایمنی از این دسته محسوب می‌شوند که عموما تریگر محیطی دارند اما اساسا با درگیری HLAهای انسانی در ارتباطند. به‌همین دلیل بیماری‌های خود ایمنی بافت هم‌بند (لوپوس، آرتریت روماتویید، اسکلرودرمی و…)، تیروییدیت‌ها، مالتیپل اسکلروزیس در زنان شیوع بیشتری دارد. بیماری‌های پوستی مخاطی معروفی همچون پمفیگوس ولگاریس، لیکن پلان، پمفیگویید، لوپوس دیسکویید و… از همین روال تبعیت می‌کنند و در خانم‌ها بیشتر به چشم می‌خورند.
از بیماری‌های دیگر مخاطی که دلایل مولتی‌فاکتوریل دارند (همچون آفت)، تومورهای مزانشیمال (همچون لیپوما)، همانژیوما، تومورهای بزاقی، هایپرپلازی‌های التهابی (همچون پیوژنیک گرانولوما و تومور حاملگی) در زنان بروز بیشتری نشان داده‌اند.
از ضایعات استخوانی شایع در زنان می‌توان به معروف‌ترین آنها همچون استوپروزیس، ضایعات ژانت سلی، ضایعات فیبرواسیوس، هایپر پاراتیروییدیسم، کارسینوم‌های متاستاتیک، همانژیوم سنترال و… اشاره کرد.
طبق نظریات دانشمندان دانشکده کمبریج انگلستان و محققان کانادایی و بلژیکی، زنان به احتمال زیاد ایمنی مقاوم‌تری از مردان در برابر عفونت‌ها و سرطان‌ها دارند. توجیه این برتری از نظر این دانشمندان به microRNAها در روی کروموزوم X بر می‌گردد که ژن آن در حالت سلامت به شکل خاموش است و در شرایط عفونت و سرطان فعال می‌شود. این ژن می‌تواند پروتئین‌هایی سنتز کند که ماده وراثتی سلولی را در برابر آسیب، مقاوم سازد. اما سرطان دهانه رحم هنوز هم یکی از نگرانی‌های عمده زنان در امریکاست؛ به شکلی که از هر چهار زن یک نفر به آن مبتلاست. متاسفانه در کشور ما نیز شیوعی رو به افزایش دارد. HPV6,11,16&18 عامل اتیولوژیک بوده و واکسن آن (Gardasil) تا سن ۲۶سالگی قابل استفاده است. ضایعات این ویروس‌ها در دهان و نازوفارنکس نیز کشت شده و از این نظر نیاز به توجه ویژه دندان‌پزشک به ضایعات دهانی بیماران دارد.

منبع: دندانه